Exoot
De plant kan, onder de juiste omstandigheden, ruim een halve meter hoog worden waarbij de bloemen op afzonderlijke stengels staan. Het slaapmutsje is in Nederland een uitheemse plant (exoot), wat inhoud dat hij hier niet van nature voorkomt. Hij wordt hier wel gekweekt. Het importeren van uitheemse planten kan grote gevolgen hebben voor de inheemse planten en dieren. Dat geldt ook voor het slaapmutsje. In de meeste gevallen levert deze plant geen probleem op, maar op bijvoorbeeld een aantal Spaanse eilanden is hij wel een probleem geworden voor de inheemse planten en dieren, door andere planten te verdrijven.
Voorbeelden van exoten die hier voor grote problemen zorgen in de natuur zijn onder andere de Japanse duizendknoop en de Amerikaanse vogelkers bij de planten en de Amerikaanse rivierkreeft bij de dieren. Bestrijding van exoten die al voor grote problemen zorgen kost vaak heel veel geld en arbeid. Het slaapmutsje geeft in Nederland (vooralsnog) geen grote problemen.
De familie
Slaapmutsjes hebben veel kenmerken die voor alle planten in hun plantenfamilie gelden. Ze hebben verspreid staande bladeren, melksap, de bloemen zijn meerzijdig symmetrisch en hebben twee kelk- en vier kroonbladeren en de planten hebben twaalf of meer meeldraden. Daarnaast bevatten de zaden olie. De plantenfamilie bevat meer dan 700 soorten.
De naam
Het slaapmutsje heeft zijn Nederlandse naam verkregen door de puntmutsvormige kelkbladeren en het slaapopwekkend effect dat aan de plant is toegedicht. De Latijnse naam Eschscholzia californica is een vernoeming naar Johann Friedrich Eschscholtz en californica duidt op de plek waar de plant van oorsprong groeit: Californië. Het is de provinciale bloem van deze Amerikaanse staat. (Ook het noorden van Mexico heeft overigens de eer een plek te zijn waar het slaapmutsje van origine vandaan komt)
De blaadjes en bloemen
Het slaapmutsje heeft blauwgroene bladeren. De kroonbladeren van de plant zijn geel of geeloranje aan de buitenkant, maar in het centrum is deze donkeroranje. Door de gouden uitstraling wordt hij ook wel goudpapaver genoemd. De bloemen gaan dicht als het bewolkt wordt. Net als de Nederlandse klaprozen, waar het slaapmutsje sterk op lijkt, heeft ook deze plant een sterke behoefte aan zonlicht. De plant is eenjarig tot vast (in dat laatste geval leeft hij enkele jaren).
De bloei
De bloeiperiode van slaapmutsje is van juli tot september. De zaden komen in augustus of september. De bloemen zijn tweeslachtig en kunnen zichzelf bevruchten. De plant heeft zon nodig om te groeien en een voorkeur voor een droge of vochtige grond. Verder stelt hij weinig eisen: hij groeit op zand en kleigrond, op zure tot basische grond, en kan ook tegen een tijdelijke overstroming. Bijen zorgen voor de bevruchting van de bloemen.
Gezondheidstoepassingen Slaapmutsje
Slaapmutsje is rijk aan alkaloïden en flavonglycosiden zoals rutine. Het is een kalmerend kruid en helpt bij stress, overspanning en conflictsituaties. Het is slaapverwekkend en kan dus helpen bij slapeloosheid specifiek inslaapproblemen. Het dempt angsten en kan dus ondersteuning bieden bij examenvrees. Daarnaast is het krampstillend en spierontspannend. Dus bij maag darmkrampen kan het ondersteuning bieden. Het is licht pijnstillend en zenuwpijnstillend.
Waarschuwingen
Kruiden kunnen altijd interacties hebben met geneesmiddelen, ziekte, zwangerschap en borstvoeding, dus raadpleeg altijd eerst een deskundige.
