Fibromyalgie; wat is de kip en het ei?

Kenmerken van fibromyalgie

Tenderpoints

Het eerste hoofdkenmerk bestaat uit spier- en gewrichtsklachten met karakteristieke ’tenderpoints’, pijnlijke drukpunten (in totaal 18, waarvan minstens 11 moeten reageren).

Pijn is het belangrijkste symptoom van fibromyalgie. De pijn gaat gepaard met stijfheid en gevoeligheid rond de gewrichten, spieren en pezen.

De pijnklachten nemen dikwijls toe bij koud en vochtig weer, bij vermoeidheid, bij ongewone of overmatige inspanningen en bij emotionele stress. Door de toenemende pijnklachten ontstaat er nog meer stress, waardoor een vicieuze cirkel kan ontstaat van pijn-stress-pijn. Klachten kunnen verminderen door warmte (bijv. sauna, een warm bad) en ontspanning.

Nachtrust en groeihormonen

Het tweede hoofdkenmerk is verstoring van de nachtrust en vermoeidheid. Verstoorde slaap is bij  60-90 procent van de mensen met fibromyalgie aanwezig. Vermoeidheid en stijfheid in de ochtend is het gevolg van de verstoorde nachtrust en onvoldoende herstel en ontspanning van de spieren. Kenmerkend voor de slaapverstoring is dat het veelal gekoppeld is aan een afwijking van de non-REM slaap. Tachtig procent van de totale dagelijkse productie van groeihormoon wordt uitgescheiden in deze fase van de slaap. We hebben dan te maken met een verstoorde afgifte van groeihormoon (HGH: Human Growth Hormone). Groeihormonen hebben we nodig voor normale herstelmechanismen in onze spieren. Verstoorde nachtrust leidt bij een deel van de fibromyalgiepatiënten tot ‘spiermicrotraumata’ doordat er minder afgifte is van het groeihormoon.

Groeihormonen wat zijn de functies en hoe breed werkzaam is het?

Samenvattend is groeihormoon nodig voor een normale groei, stimulatie van de eiwitsynthese, stimulatie van de splitsing van vetten, heeft het een rol in de regulatie van bloedsuiker, is het betrokken bij de synthese van RNA en DNA, bevordert het een positieve stikstofbalans, is het mede verantwoordelijk voor het transport van aminozuren naar de weefsels, maar ook de inbouw van aminozuren in de weefsels, bevordert het herstel van atrofische spieren en verhoogt de belastbaarheid van spieren.

Hoe kan je de productie van groeihormonen nog stimuleren?

De aanmaak van groeihormoon wordt gestimuleerd door lichaamsbeweging (krachttraining) en vasten. Als je al last hebt van pijn is lichaamsbeweging al een behoorlijke uitdaging. De aanmaak van groeihormonen wordt geremd door insuline. Eet daarom minder suikers en witmeelproducten.

Het aminozuur arginine is van belang voor de productie van groeihormonen. Voedingsmiddelen die veel arginine bevatten zijn pinda’s, cashewnoten, kaas, kip, zalm, bruine rijst, zwarte bonen, kikkererwten en pompoenpitten.

Rol van serotonine

Veel fibromyalgiepatiënten hebben een lage serotonine status. Serotonine is een hormoon in de hersenen met meerdere functies. Een laag gehalte aan serotonine wordt in verband gebracht met depressiviteit, slapeloosheid en een afname van de productie van melatonine (deze stof speelt een belangrijke rol in ons slaap/waakritme).

Pijn substance P en serotonine

Tekorten aan serotonine kan leiden tot een verhoogde pijngevoeligheid.

Bij fibromyalgiepatiënten worden verhoogde niveaus van Substance P gevonden, deze neuropeptide is betrokken bij de pijnoverdracht in het ruggenmerg. De antagonist van Substance P is serotonine. Voldoende serotonine kan daarom bijdragen aan een verlaagde pijngevoeligheid en een betere verwerking van prikkels.

Je ziet dat er diverse dingen in elkaar haken, wat is de kip en wat is het ei? Is het begonnen met te weinig serotonine waardoor de nachtrust verstoord raakte en er te weinig groeihormonen worden aangemaakt waardoor de spieren minder goed herstellen?

Nieuwer onderzoek uit 2020 aan de Universiteit van Gent schetst het volgende beeld: In de insula, het deel in de hersenen dat pijnprikkels registreert is een disbalans. Bij fibromyalgiepatiënten is een “verstoring” tussen enerzijds de stimulerende neurotransmitter glutamaat en anderzijds de remmende neurotransmitter GABA (gamma-aminoboterzuur). Deze verstoorde balans van neurotransmitters ontregelt volgens hen het centrale zenuwstelsel. Dit is niet alleen verantwoordelijk voor de chronische pijn bij fibromyalgie, maar ook van alle andere klachten zoals de hartslag en vertering.

Secundaire klachten

Fibromyalgie heeft nog een verscheidenheid aan veelvoorkomende secundaire klachten, die mogelijk ook samenhangen met de balans tussen GABA en glutamaat zoals:

• spanningshoofdpijn, migraine hoofdpijn
• geïrriteerde darmen, afwisseling van diarree en verstopping, verspreide buikpijnen
• ontregeling in de hormoonhuishouding, zoals premenstruele klachten
• pijn in de kaak
• geïrriteerde blaas
• depressiviteit, angsten
• concentratieproblemen, verminderd vermogen om helder te denken.

De oorzaken van fibromyalgie verschilt van persoon tot persoon. Hoe wel er ook symptomen zullen overlappen. Waar je wel makkelijk aan voorbij kan gaan is dat er onderliggend ook sprake kan zijn van een trage schildklier of vitamine-B12-tekort. Onderzoek daar waar nodig.

Gebrek aan energie

Dat treft iedereen met fibromyalgie. Een redelijk nieuwe term is ‘mitochondriale disfunctie’. Goedwerkende mitochondriën heb je nodig voor de productie van energie. Lees ons blog over mitochondriën.

In de energiecyclus wordt de chemische energie uit het voedsel benut om ATP te produceren. Bij het terug-omzetten in de spiercel van ATP naar ADP en fosfaat, komt de energie vrij die nodig is voor beweging. Vermoeidheid en op den duur uitputting, is vaak een verschijnsel dat optreedt als de vraag naar ATP groter is dan het aanbod. Dit patroon is herkenbaar bij fibromyalgie. Een optimale ATP-synthese van groot belang is bij fibromyalgie.

Onze cellulaire energieproductie-capaciteit is onder andere afhankelijk van voedingsstoffen als co-enzym Q10 , carnitine, ribose, magnesium en vitamine B6 (de laatste drie als ondersteunende factoren voor de ATP-synthese).

Voor relatief vlotte verbetering kan suppletie met co-enzym Q10 en magnesium een belangrijke stap zijn. Over magnesium mogen we zeggen dat het van belang is voor de energie, de werking van de spieren, het zenuwstelsel, vermoeidheid en concentratie.

Zoals je ziet is het klachtenpatroon omvangrijk. Behandeling richt zich op een evenwicht in rust en beweging, oefeningen en pijnmanagement. Advies over leefstijl, voeding en eventuele supplementen kunnen je vaak wel een stuk verder brengen. Zelf hele simpele adviezen als het vermijden van koffie, groene of zwarte thee of cacao na 15.00 kan al tot een betere slaap leiden.