Zoetstoffen zoethoudertje

De door de EFSA goedgekeurde suikervervangers hebben van de Europese Commissie een E-nummer gekregen.

In algemene zin kun je stellen dat ‘we’ een probleem hebben met de hoeveelheid geraffineerde koolhydraten/suikers die we eten en drinken. De westerse voeding heeft tot veel problemen geleid en we kennen de rij aandoeningen wel redelijk, de korte versie: hart- en vaataandoeningen, overgewicht, diabetes, leververvetting, ontstekingen, hormonale ontregelingen.

Het is niet moeder natuur die ons witmeelproducten, geraffineerde suikers en frisdranken met fructose-glucosestroop heeft aangeboden. Nee, het zijn de ingenieurs in de voedingsindustrie die ons tot verslavingsgevoelige fastfood junkies heeft gemaakt door middel van ultrabewerkte voeding.

Diezelfde industrie heeft ons verleid tot het gebruik van producten waarin zoetstoffen zijn verwerkt. Een geluk voor de diabeet. Ben je wat te zwaar, dan krijgt je minder calorieën binnen en dus zou je wel eens kunnen afvallen. Dat blijkt in de praktijk niet het geval, maar daar kom ik later nog op terug.

Waar gaat het over

Je hebt binnen de suikervervangers 2 grote groepen: polyolen en intensieve zoetstoffen. Omdat ik toch al een kritische toon aansla veroordeel ik de intensieve zoetstoffen als schadelijker dan de polyolen.

Polyolen

Deze suikervervangers zijn minder of even zoet als suiker en leveren minder calorieën. Ze worden ook wel niet-intensieve zoetstoffen genoemd. Je komt ze onder andere tegen in dranken, zuivel, jam en snoep. Je vindt ze in de vorm van zoetjes, maar ook als poeder om zelf mee te bakken of koken. De industrie maakt het uit zetmeel en suikers. Ook in de natuur kan je ook een paar van deze verbindingen vinden. Als je veel van deze zoetstoffen gebruikt kun je last van krijgen van je maag en darmen: gasvorming en diarree komen het meest voor. Als een voedingsmiddel 10 procent polyolen bevat moet  worden vermeld dat: “Overmatig gebruik een laxerend effect kan hebben”.

Erythytol (E968)

• is een zoetstof die gewonnen kan worden uit bepaalde paddenstoelen, maar ook uit watermeloenen, druiven en peren. In de voeding kan het ontstaan door fermentatie van wijn, kaas en sojasaus. Dat houdt in dat bacteriën en schimmels uit suiker erythyrol kunnen maken. Binnen de polyolen is deze zoetstof de enige die geen calorieën levert.

Sorbitol (E420)

• komt ook van nature voor in verschillende vruchten. Uit de lijsterbes is het meer dan een eeuw geleden geïsoleerd. Verder vind je het terug in pruimen, kersen, appels en peren, maar ook in zeewier en algen. Sorbitol heeft ongeveer de helft van de zoetkracht van suiker. Sorbitol uit de fabriek vind je in snoep, jam, gebak en toetjes. Vanwege het gegeven dat sorbitol vocht vasthoudt en het de houdbaarheid verlengt, wordt het graag gebruikt in gebak. Voor de diabeet is het géén goede suikervervanger, het heeft een lage zoetkracht, je hebt er dus meer van nodig. Terwijl het wel energie levert (een derde van suiker).

Maltitol (E965)

• komt niet van nature voor en wordt gewonnen uit moutsuiker dat weer voorkomt in mais en tarwe. De zoetkracht is 0,9, dat is bijna gelijk aan suiker. Het wordt gebruikt in de lightproducten, snoep, gebak, jam en toetjes. Net zoals tafelsuiker wordt het bij bakken knapperig.

Xylitol (E967)

• wordt gewonnen uit de vezels van groenten en de schors van bomen met name de berk. Is even zoet als suiker. Je komt het vooral tegen in kauwgom en er mag worden geclaimd dat het tandbederf voorkomt. Ja, er valt ook wel wat positiefs te vertellen. Tandbederf ontstaat o.a. door Streptococcus mutans, een bacterie die uit suiker tandplak opbouwt. Al sinds de jaren zeventig van de vorige eeuw is onderzoek gedaan waaruit blijkt dat de consumptie van xylitol na de maaltijd het risico op cariës vermindert. Er wordt minder tandplak aangemaakt en de bacteriën produceren minder zuur die tanden aantasten. Verder stimuleert xylitol de aanmaak van speeksel en de vorming van complexen van calcium en eiwitten uit het speeksel, en daarmee de remineralisatie van de tanden en kiezen. De meeste studies zijn uitgevoerd naar kauwgum met xylitol. Daaruit blijkt dat 1 tot 2 gram xylitol per dag het gebit beschermt tegen cariës. Tenminste, als de kauwgom 3 keer per dag na de maaltijd wordt gekauwd.

Xylitol werkt snel op de stoelgang, vandaar dat je het terugvindt in allerlei laxeermiddelen.

(misschien deze tabel maar niet)

Intensieve zoetstoffen

Ook wel laag calorische zoetstoffen geheten, zijn kunstmatige of natuurlijke stoffen (Stevia) die een zeer sterke zoetkracht hebben, vaak honderden tot duizenden keren zoeter dan suiker (sucrose). Ze worden gebruikt als vervanging van suiker in voedingsmiddelen en dranken – vooral in caloriearme of suikervrije producten – omdat ze weinig tot geen calorieën bevatten. Er is van al deze middelen een Aanvaardbare Dagelijkse Inname (ADI) vastgesteld. Omdat er maar weinig van deze zoetmiddelen gebruikt hoeft te worden is het een hele kunst om er teveel binnen te krijgen. Zo kun je op de site van het voedingscentrum lezen dat je als volwassenen van 70 kg dagelijks tot wel 4,5 liter frisdrank met aspartaam mag drinken om de ADI niet te overschrijden.

Eigenschappen

Wat voor de meeste intensieve zoetstoffen geldt is dat:

• het niet of nauwelijks wordt opgenomen in het lichaam, je plast het weer uit
• als het opgenomen wordt, het onveranderd via de ontlasting je lichaam verlaat
• het geen invloed heeft op de bloedsuikerspiegel en geschikt is voor mensen met diabetes
• het tandvriendelijk is

So far so good en toch heb ik een vieze zoete bijsmaak.

Hieronder een overzicht van bekende intensieve zoetstoffen, hun E-nummers, zoetwaarden en gebruik. Veel voorkomende intensieve zoetstoffen zijn acesulfaam-K, aspartaam, advantame, cyclamaten, neotaam, sacharine, sucralose, stevia en steviaderivaten.

Een saaie opsomming van stoffen die ik bijna nooit binnenkrijg omdat ík de zoete smaak hiervan niet lekker vind.

Acesulfaam-K (E950)

• Dit is een aan kalium gekoppeld “zout”.
• Zoetwaarde: 200 keer zoeter dan suiker.
• Gebruik: in frisdranken, desserts, en snoep.
• Bijzonderheden: vaak gecombineerd met andere zoetstoffen vanwege een lichte nasmaak.

Aspartaam (E951)

• Dit is een verbinding van 2 aminozuren, fenylanaline, asparaginezuur en methanol.
• Zoetwaarde: 200 keer zoeter dan suiker.
• Gebruik: in light-dranken, kauwgom, yoghurt, en toetjes.
• Bijzonderheden: wordt afgebroken in het lichaam en bevat een kleine hoeveelheid calorieën.
• Niet geschikt voor mensen met fenylketonurie (PKU). Mensen met de aandoening PKU (fenylketonurie) moeten voorzichtig zijn met het gebruik van aspartaam. Aspartaam bevat namelijk fenylalanine. Personen met PKU hebben een tekort van het enzym dat het aminozuur fenylalanine omzet in tyrosine. Fenylalanine kan dan leiden tot hersenstoornissen.

Saccharine (E954)

• Oudste kunstmatige zoetstof (1879) uit koolteerderivaat gewonnen.
• Zoetwaarde: 300-500 keer zoeter dan suiker.
• Gebruik: in suikervrije kauwgom, snoep, en dieetproducten.
• Bijzonderheden: heeft een licht bittere nasmaak.

Sucralose (E955)

• Dit is een omgebouwd suikermolecuul met OH groepen en chlooratomen.
• Zoetwaarde: 600 keer zoeter dan suiker.
• Gebruik: in frisdranken, gebak, en zuivelproducten.
• Bijzonderheden: bestand tegen hoge temperaturen, dus geschikt voor koken en bakken.

Steviolglycosiden (E960)

• Gewonnen uit de bladeren van de zoete plant Stevia rebaudiana.
• Zoetwaarde: 200-300 keer zoeter dan suiker.
• Gebruik: in natuurlijke voedingsmiddelen als het uit steviablad E960a gewonnen is, light-producten dranken, jam, snoep, kauwgom, toetjes en supplementen.
• Bijzonderheden: Afkomstig van de bladeren van de steviaplant, maar er zijn varianten; ook enzymatisch uit het extract van stevia gewonnen E960c en geglucosyleerde steviaglycosiden bewerkt met zetmeel en enzymen E960d.

Cyclamaat (E952)

• Een calcium- of natriumzout van cyclaamzuur.
• Zoetwaarde: 30-50 keer zoeter dan suiker.
• Gebruik: in frisdranken, toetjes, jam, koek en ontbijtgranen.
• Bijzonderheden: een hoge concentraties geeft een bittere smaak. Cyclamaat wordt vaak gecombineerd met saccharine.

Advantaam (E969)

• Verkregen uit aspartaam en vanilline.
• Zoetwaarde: 30.000 keer zoeter dan suiker.
• Gebruik: in light-dranken, jam, kauwgom, en desserts.
• Bijzonderheden: wordt afgebroken in het lichaam en bevat een kleine hoeveelheid calorieën. Niet geschikt voor mensen met fenylketonurie (PKU).

Thaumatine (E957)

• Afkomstig van een tropische vrucht Thaumatococcus daniellii
• Zoetwaarde: 2000-3000 keer zoeter dan suiker.
• Gebruik: in kauwgom, suikervrije snoepjes, en medicijnen.
• Bijzonderheden: ook een smaakversterker.

Neotaam (E961)

• Een verder ontwikkelde vorm van aspartaam.
• Zoetwaarde: 7000-13.000 keer zoeter dan suiker.
• Gebruik: in zoetwaren, dranken, en gebak.
• Bijzonderheden: heeft een zeer hoge zoetkracht en is stabiel bij hoge temperaturen.
• Wel geschikt voor mensen met PKU omdat er minder fenalanaline vrij komt.

Neohesperidine DC (E959)

• Zoetwaarde 400 tot 600x zoeter dan gewone suiker. Levert 2 kcal/gram aan energie.
• Gebruik: kauwgom, snoepgoed, frisdranken, zuivelproducten, ijs en desserts.

Niks aan de hand!?

En waarom dan toch die kritische toon in het begin.

De grootste winst zit in de portemonnee van de fabrikanten: één kilo aspartaam = tweehonderd kilo suiker, en suiker is ongeveer 5 keer duurder dan aspartaam. En die winst komt niet in jouw portemonnee.

Verstoring van de biochemie

In de hersenen regelt de hypothalamus gevoelens van honger, dorst en verzadiging, en daarmee de energiehuishouding. Door het gebruik van intensieve zoetstoffen en het uitblijven van een insulinerespons ontstaat er in de hersenen een verstoring. De kans dat je hierdoor meer gaat eten is groter, omdat de gewone verzadigingsroute wordt uitgezet.

De Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) heeft in 2023 een nieuwe richtlijn gepubliceerd over intensieve zoetstoffen. Het gebruik van deze zoetstoffen voor gewichtsbeheersing wordt afgeraden. Resultaten suggererenndat er mogelijk ongewenste effecten kunnen zijn van langdurig gebruik van intensieve zoetstoffen, zoals een verhoogd risico op diabetes type 2, hart- en vaatziekten en sterfte bij volwassenen.

www.who.int/news/item/15-05-2023-who-advises-not-to-use-non-sugar-sweeteners-for-weight-control-in-newly-released-guideline

Kenniscentrum zoetstoffen

Als je gaat kijken op de website van het Kenniscentrum zoetstoffen worden de meeste onderzoeken rondom de veiligheid teniet gedaan op basis van slecht uitgevoerde studies, verkeerde conclusies, dierproeven die je niet kunt vertalen naar de mens etc. Ze hebben daadwerkelijk veel onderzoeken verzameld.  bibliotheek/wetenschap

Op de site van Nieuws voor Diëtisten wordt een onderzoek benoemd waarbij de uitkomst is dat je zoetstoffen beter niet moet combineren met koolhydraten. De combinatie zorgt dat je minder gevoelig wordt voor insuline en het verstoort in je hersenen de stofwisseling die gevoelig is voor suiker. Er ontstaat aldus een ontregeling van de hersen-darm-as en de glucosestofwisseling. www.nieuwsvoordietisten.nl

Uit tal van onderzoeken blijkt ook dat langdurig gebruik van zoetstoffen leidt tot overgewicht:.onlinelibrary.wiley.com/doi/10.1038/oby.2008.284

Meer verstoringen

Uit een Braziliaans onderzoek blijkt dat personen met een normaal gewicht, geen overgewicht, maar met een hoge consumptie van kunstmatige zoetstoffen vaker verstoringen hadden: een hoger percentage had diabetes, een hogere nuchtere glucosespiegel en een slechtere β-celfunctie van de alvleesklier (verstoring insuline-aanmaak). pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/26661840

Ik weet dat ik nog veel studies/onderzoeken onder dit artikel kan hangen waaruit blijkt dat bijvoorbeeld de darmflora verstoord raakt. Dat gebeurt overigens ook als we veel snelle ongeraffineerde lege koolhydraten eten. Voor je gezondheid eet volwaardig en zo min mogelijk geraffineerde voeding, want al het junkfood past niet bij onze oergenen.

Zoals ik aan het begin al schreef: ben je wat te zwaar, dan krijgt je minder calorieën binnen met zoetstoffen en zou je wel eens kunnen afvallen. Dat blijkt in de praktijk niet het geval.

En als je een frisse fruitdrank koopt met een etiket zoals dit:

Ingrediënten: water, voedingszuur (citroenzuur), natuurlijk mandarijn-sinaasappel aroma, zuurteregelaar (natriumcitraat), zoetstoffen (sucralose, acesulfaam-K), sinaasappelsap uit concentraat (0,01%), mandarijnsap uit concentraat (0,01%).

Je betaalt ongeveer €1,50 per liter, dan word jij in je portemonnee besodemieterd. De industrie is de lachende derde die blij is dat jij denkt dat het voor jouw welzijn is.

Ik denk dat de zoetstoffen uiteindelijk meer verstoren dan je lief is en dat je lichaam verwarrende biochemische informatie te verwerken krijgt. Mee doen aan dit fuifje, ik niet.