De jeneverbes is een boom uit de Cupressaceae ofwel Cipresfamilie. Deze familie kent ruim honderd soorten. De bladeren en naalden staan bij deze familie kruisgewijs of, zoals bij de jeneverbes, in kransen van drie. Naast de jeneverbes is er nog een groep die behoorlijke bekendheid geniet binnen deze familie: de levensbomen (Thuja).
De stam van de jeneverbes is roodbruin. Aan de stam groeien veel takjes waar naalden in groepjes van drie rond de takken staan. Deze naalden prikken sterk. De naalden hebben aan de bovenkant twee grijzige strepen. Dit zijn de huidmondjes. Hiermee ademt de boom. Bij sommige andere soorten, zoals de taxus (groene huidmondjes), douglasspar en zilverspar (grijze huidmondjes) zitten de huidmondjes aan de onderkant van de naalden. Als je door een naaldbos loopt en je tilt de tak omhoog, dan kun je ze bij deze bomen en struiken zien.
Jeneverbessen zijn eenslachtig en je hebt dus mannelijke en vrouwelijke jeneverbessen. De bessen (schijnvruchten), zitten alleen aan de vrouwelijke bomen. Daar zitten ze lang, ze hebben twee jaar tijd nodig om te rijpen, alvorens ze afvallen. In de bessen zitten drie zaden.
De vorm van een jeneverbes kan nogal variëren, maar is geregeld zuilvormig. Hij wordt normaal gesproken tussen de vijf en tien meter hoog.
In tegenstelling tot vrijwel alle andere in Nederland voorkomende naaldbomen en coniferen is de jeneverbes wel inheems; hij komt hier van nature voor. Dat geldt verder alleen voor de taxus (Taxus baccata), die veel in tuinen is aangeplant (mede omdat hij goed snoeibaar is) en de grove den (Pinus sylvestris), die voor houtproductie is aangeplant en zodoende op veel meer plekken voorkomt dan anders het geval zou zijn geweest. De overige naaldbomen komen niet van nature voor in Nederland.
De jeneverbes komt over de wereld op veel plekken voor. In Nederland is hij (vrij) zeldzaam. Waar hij voorkomt, zijn er vaak veel jeneverbessen in de buurt. Sinds de tweede helft van de vorige eeuw is de soort fors (meer dan 50%) achteruit gegaan. Hierbij speelt mee, dat de boom graag in een gebied staat met over het jaar gezien veel dynamiek (verschil in vocht, wind, etc.). Deze dynamiek is tegenwoordig vaak minder aanwezig. Door de sterke afname staat de boom op de Rode Lijst van bedreigde planten.
Jeneverbes staat graag op open, (vrij) zonnige plekken, bijvoorbeeld in heidegebieden. Hij is niet zo concurrentiekrachtig, dus als loofbomen de kans krijgen, verdwijnt de jeneverbes. Bij begrazing of snoeiwerkzaamheden van andere bomen, kan de jeneverbes zich handhaven. Als je ‘m op wilt zoeken: jeneverbes groeit onder andere op de Sallandse Heuvelrug (bij Nijverdal, in het Nationale Park) langs wandelpaden. Daar groeit ook veel rode bosbes (meeste bosbes die je elders tegenkomt is de blauwe, de rode komt veel minder voor, maar hier komt juist de rode veel voor).
De bessen van de jeneverbes worden gebruikt voor het brouwen van jenever en gin. De bessen worden ook bij maaltijden wel eens gebruikt. Maar wees voorzichtig: als je er teveel van binnenkrijgt is het schadelijk voor je nieren.
Jeneverbessen zijn rijk aan etherische olie. De bessen zijn rijk aan terpenen.
Van oudsher werden de bessen in de volksgeneeskunde gebruikt om vochtophopingen af te drijven en om extra afvalstoffen te verdrijven door te zweten. Daarom worden ze ook als bloedzuiverend beschouwd. In de middeleeuwen gebruikte men de in brand gestoken takken van de jeneverbes ook om huizen en ruimtes te zuiveren. Jeneverbes ruikt uiteraard heel sterk. Het gebruik van jeneverbessen gaat al ver terug in de geschiedenis; zelfs tot het oude Egypte, waar de Egyptenaren het gebruikte om te mummificeren.
Tegenwoordig worden de bessen vooral nog gebruikt bij overmatige vochtophoping, vocht vasthouden, blaasontstekingen, jicht (want het werkt urinezuurafdrijvend), artrose, artritis, spier- en peesontstekingen.
Aangezien de etherische olie erg sterk is, mag het niet gebruikt worden bij mensen met nierproblemen. Jeneverbessen hebben een speciale gebruiksaanwijzing, gebruik ze daarom nooit op eigen houtje, maar raadpleeg altijd eerst een deskundige.
Waarschuwingen
Kruiden kunnen altijd een interactie hebben met geneesmiddelen. Kruiden kunnen ook niet altijd bij ziekte, zwangerschap en borstvoeding. Raadpleeg daarom altijd een deskundige.
"*" geeft vereiste velden aan
Zij maken de beste natuurgeneeskundige middelen voor je geliefde dier. Oerkracht uit de natuur voor grote en kleine huisdieren.