Overprikkeling
Onze dagelijkse binnenwereld is een wervelwind aan prikkels. Dat wordt niet alleen veroorzaakt door alles wat er op ons af komt, maar vooral door onze directe neiging om daar op te willen-moeten reageren. Mailtjes, appjes, telefoontjes, socials, kinderen die vragend aan je benen staan, ondertussen op tijd moeten komen op je afspraak, de vijf dingen die je echt niet moet vergeten vandaag, de boodschappen die je snel-snel-snel tussendoor moet oppikken – oh ja ships! de was moet nog in de droger! – en dan nog al die innerlijke processen: draag-ik-wel-genoeg-bij, doe-ik-het-wel-goed, vinden-ze-me-nog-waardevol, ben-ik-wel-leuk-genoeg… Kortgezegd: je energie is ergens in het dáár; versnipperd, druk. Je bent niet hier, niet nu. Meestal niet.
Ballast kost verteringskracht
Het probleem van al die drukte en prikkels in je systeem, is dat je het allemaal moet verwerken. Net als fysieke voeding, moet je ook informatie en prikkels “verteren”, verwerken en integreren. Dat kost energie en activiteit van je zenuwstelsel, je hersenen en in metafysische zin ook van je spijsverteringsorganen en je lever. Dit verwerkingsproces kan alleen plaatsvinden in rust. Je zenuwstelsel kent twee standen: actie en rust. Aan of uit.
- In de actiestand stuurt je zenuwstelsel bloed en aandacht naar je spieren en stresshormonen, en is je hele systeem ingericht om te doen; om te reageren, in te spelen op de omstandigheden. Je lichaam is bezig met katabole activiteit en je aandacht is op de buitenwereld gericht.
- In de ruststand stuurt je zenuwstelsel bloed en aandacht naar je spijsvertering en verwerkende processen. In rust kan je lichaam opgedane prikkels en informatie “verteren”, verwerken, ordenen en integreren. Organen en weefsels herstellen en regenereren zichzelf en je herstelt ook energetisch op een diep niveau. Je lichaam is bezig met anabole activiteit en je aandacht is ontspannen bij jezelf in het hier en nu.
Doen versus zijn
Een wijze collega sprak laatst de mooie woorden “we are human beings, not human doings”. Maar als je kijkt naar hoe we collectief totaal overprikkeld onze dagen doorrennen, zou je dat niet zeggen. Doen en het najagen van prikkels en informatie is onze standaardinstelling geworden, en dat is helaas geen gezonde ontwikkeling. De meesten van ons besteden vrijwel nooit aandacht aan het bewust inbouwen van rust om verwerkings- en integratieprocessen de ruimte te geven en zo de cirkel van een gezonde stofwisseling rond te maken. En dat kost ons collectief een hoge prijs in de vorm van slaapproblemen, piekeren, moeite met gronden of “landen” in het hier en nu en een sluimerend gevoel van een verlies van verbinding met onszelf en de aarde.
Gelukkig hebben we allemaal de macht om ieder moment ten goede te keren. Structureel werken aan je rust en verwerking geeft een duurzaam herstel van je zenuwstelsel en verlicht klachten, zoals slaapproblemen, die door een disbalans veroorzaakt zijn.
Laat je ballast niet liggen voor de nacht
De truc om slaapproblemen duurzaam te verbeteren is dus ten eerste om je systeem niet te overbelasten met prikkels en vervolgens overbelast naar bed te gaan. Je zorgt er kort gezegd voor dat je je geestelijke “maaltijden” al hebt verteerd vóórdat je in bed stapt. Zo laat je je “troep” niet liggen voor je onderbewustzijn om ’s nachts mee te worstelen.
Structureel ontprikkelen in 2 oefeningen
Dagelijkse oefening 1: check bij jezelf in en neem inventaris
Laat je telefoon een keer of 8 per dag een vriendelijk plingeltje geven; overdag zeker eens per uur (vaker mag ook). Als je in de buurt van een kerkklok woont of werkt, kun je ook de kerkklok als reminder gebruiken. Wanneer je dat plingeltje – of de klokken – hoort, stop je even met waar je mee bezig was, en neem je een minuut of twee de tijd om even bij jezelf in te checken.
Neem inventaris van jezelf. Waar ben ik nu? Hoe is mijn ademhaling? Neem van boven naar beneden inventaris van je lijf: hoe voelt je hoofd? Je borst? Je buik? Je benen en voeten? Waar zijn je handen? Hoe voelen je schouders? Neem inventaris van je staat: gaan je gedachten snel of langzaam? Zijn er emoties op de voorgrond? En op de achtergrond? Neem inventaris van je omgeving: waar ben je eigenlijk? Welke geluiden hoor je? Wat ruik je?
Belangrijkste spelregel: neem alleen inventaris en oordeel niet. Laat het zijn zoals het is, óók als je ademhaling hoog is, je hoofd overvol en je schouders tegen je oren geplakt zitten van de spanning. Oordeel niet. Het punt van deze oefening is niet om te beoordelen of je “het wel goed doet”. Het punt van deze oefening is slechts dat je je gewaarzijn verlegt naar je lichaam, waardoor je met je aandacht terugkeert bij jezelf. Zo center je jezelf. En dat geeft rust.
Dagelijkse oefening 2: doe elke dag een ontspanningsoefening
Plan elke dag 20 minuten in om een formele ontspanningsoefening of meditatie te doen. Ik zeg “formele” omdat een rustig boek lezen of zomaar wat mijmeren niet meetelt: het moet echt een specifieke oefening zijn die je in een diepe staat van ontspanning brengt. Je kunt je lichaam als voertuig van ontspanning gebruiken door bijvoorbeeld de bekende bodyscan-oefening uit de Mindfulness te doen. Ook kun je diepe mentale ontspanning bereiken door de beoefening van stiltemeditatie. Chakrameditaties of healing meditaties kunnen emotioneel ontladend werken en je gevoel van basale veiligheid vergroten, wat eveneens stabiliserend en diep ontspannend werkt.
Welke beoefening je kiest maakt eigenlijk niet zoveel uit, zolang je je maar (gepland) toelegt op een dagelijkse beoefening. Deze afspraak met jezelf geeft zelfvertrouwen en houvast op de momenten waarop je de chaos even niet meer kunt overzien.
Conclusie
We werken hard. Voeden vaak ook nog kinderen op, of zorgen voor anderen. Onze dag zit vol met taken, opdrachten, verantwoordelijkheden en dingen-die-gedaan-moeten-worden. Wanneer je níet regelmatig bewust bij jezelf incheckt, loop je het risico dat je zo intens in de dagelijkse storm van informatie en prikkels verwikkeld raakt, dat je overvoerd raakt en je hoofd een loopje met je gaat nemen. Zo blijf je aan het einde van de dag zitten met meer spanning dan je kunt verwerken. Gevolg: een verstoorde nachtrust.
De truc om goed te kunnen slapen zit ‘m erin dat je je zenuwstelsel al ruim voor bedtijd volledig tot rust hebt gebracht. De truc om geweldig te kunnen slapen zit ‘m erin om je zenuwstelsel gedurende de dag überhaupt niet te sterk overprikkeld te laten raken, en om, als dat wel gebeurt, direct bewust bij jezelf terug te keren en te “ontprikkelen”.
Heb jij een eigen mindfulness-routine? Check jij ook regelmatig bij jezelf in?
