Etherische oliën
Dit zijn inhoudsstoffen in planten die vaak via destillatie verkregen worden en meestal heerlijk geuren. De inhoudsstoffen van etherische olie zijn weer verder onder te verdelen in groepen die allerlei geneeskrachtige werkingen hebben zoals kalmerend, sedatief of slaapbevorderend.
Flavonoïden
Om te kunnen groeien, hebben planten vooral zonlicht nodig. Zij maken daarbij bepaalde organische verbindingen, de flavonoïden. Er zijn daar meer dan 6000 van bekend. Al deze flavonoïden zijn weer verder onder te verdelen in diverse groepen. Kamille is bijvoorbeeld rijk aan flavonen. Sint-janskruid is rijk aan xanthonen. Hop is rijk aan chalconen. Deze stoffen hebben ieder op hun eigen manier een kalmerende werking.
Alkaloïden
Deze behoren tot de sterkst werkende stoffen in de natuur. Het is een verzamelnaam voor diverse specifieke stofjes die een vrij bittere smaak hebben. Alkaloïden werken vooral op het centraal autonoom zenuwstelsel (dit staat niet onder invloed van onze eigen wil en werkt dus uit zichzelf). Ze kunnen daarbij zowel remmend als stimulerend werken op de orthosympatica (die het lichaam zo nodig in staat van paraatheid brengen) of parasympathicus (dit systeem bevordert rust en herstel). Pijnstillers en verdovende middelen zoals opium en cocaïne bevatten alkaloïden. Nou bestaan er veel verschillende stofjes in deze groep die behoorlijk variëren in de sterkte. In onderstaande planten hebben de alkaloïden een milde rustgevende en kalmerende werking.
Top 10 beste rustgevende kruiden
Valeriaan (Valeriana officinalis radix)
De plant waarmee we beginnen is gelijk het meest bekende kruid om de zenuwen te kalmeren. Het is een algemene rustgever bij stress en heeft een gunstige invloed op het zenuwstelsel en het bevorderen van de slaap. De naam valeriaan verwijst naar het Latijnse woord ‘valere’ wat ‘gezond zijn’ of ‘sterk zijn’ betekent. Valeriaan groeit in Nederland weelderig langs de slootkanten, je hebt hem ongetwijfeld wel eens gezien. Valeriaan is rijk aan etherische olie die voor ons niet echt bien ruikt, maar waar katten dol op zijn. Daarnaast bevat deze plant alkaloïden, valepotriaten en het aminozuur GABA die allemaal een kalmerend effect hebben. Dit maakt het tot een uitstekende rustgevende plant. Het fijne aan valeriaan is dat het vrij snel helpt, dus als je snel ontspanning nodig hebt, is dit een prima te gebruiken kruid. Lees ook onze botanische blog over valeriaan.
Passiebloem (Passiflora incarnata herba)
Deze prachtige plant – rijk aan flavonoïden – werkt niet alleen ontspannend bij innerlijke onrust, maar helpt ook om lekker te kunnen slapen in spannende tijden. Je kunt het gebruiken bij hartkloppingen, doorslaapproblemen, lijden, verlies, en ergens gebukt onder gaan. De naam passiebloem komt voort uit de heilige achtergrond die de plant wordt toegedicht. Het klinkt ook wel heel mooi, passiebloem. De naam is bedacht door Spaanse missionarissen in Zuid-Amerika. De bloem stond voor hen symbool voor het lijden van Jezus Christus (passio betekent lijden). In het uiterlijk van de bloem zagen zij de doornenkroon, de apostelen, de kruisigingsspijkers en de wonden. Passiebloem kan goed worden ingezet bij nerveuze klachten die gepaard gaan met hartklachten en angst. Lees ons botanische blog over passiebloem.
Kamille (Matricaria recutita flores)
Dit is een breed toepasbare plant voor tal van gezondheidsproblemen. Het is ontspannend, rustgevend, helpt bij een goede geestelijke balans en bevordert de nachtrust. Kamille is rijk aan rustgevende etherische olie en flavonoïden en geeft rust bij frustratie, teleurstelling, verkramping en in de kou staan. Dit kruid is heilzaam voor de huid en darmen, werkt rustgevend, ontstekingsremmend, kalmerend, ontkrampend, wondhelend en jeukstillend. Te veel om op te noemen. Kamille vind je ook terug in huidverzorgingsproducten vanwege het kalmerende azuleen. ’Matricaria’ in de Latijnse naam van kamille betekent ‘voor moeders’, de plant wordt veel gebruikt bij vrouwenproblemen. Kamille kan ook andere planten helpen die in de tuin staan. Zet kamille in de grond naast een wegkwijnende plant en deze kan zomaar opknappen. Lees ook eens onze botanische blog over kamille.
Hop (Humulus Lupulus strobulus)
Deze plant bevordert vooral het inslapen en zie je vaak in combinatie met andere kruiden. Het helpt bij overprikkelde mensen die daardoor onrustig zijn. Hopextracten waar de etherische olie nog voldoende in aanwezig is, werken het beste. Hop bevat ook zogenaamde polyfenolen met fyto-oestrogene eigenschappen. Deze plantaardige oestrogenen helpen oestrogeentekorten op te vangen en worden veel ingezet bij overgangsklachten (zoals opvliegers) en ter preventie van botontkalking. Lees ook eens ons botanische blog over hop.
Lindebloesem (Tilia cordata gemmo of flores)
Deze plant zie je veel bij gemmotherapie, een bijzondere vorm van kruidengeneeskunde. Gemmo betekent extract van de knop. Gemmo’s van planten bevatten andere inhoudsstoffen dan volgroeide planten. Van de linde worden ook de bloemen en de binnenbast gebruikt. De etherische olie in de bloemen werkt kalmerend en slaapverwekkend. Daarnaast bevat de linde flavonoïden. Het is een mooie plant voor kinderen omdat hij helpt bij de indrukverwerking. De binnenbast van de linde is rijk aan bitterstoffen en slijmstoffen die ondersteunen bij de levergalfunctie en het opheffen van krampen. Lindebomen kunnen erg oud worden, er zijn bomen van 1000 jaar bekend. Het is een laatbloeier die pas echt bloeit na zijn 20ste levensjaar en dan een verrukkelijke geur afgeeft. De bladeren zijn door de hartvorm heel herkenbaar. Lees ook eens ons botanische blog over linde.
Slaapmutsje/goudpapaver (Eschscholzia californica herba)
De plant die zijn naam eer aan doet en de slaap bevordert bij inslaapproblemen en rust geeft. De naam slaapmutsje verwijst niet alleen naar het slaapopwekkend effect, maar ook naar het buitenste bloemkelkje dat bij het opengaan van de bloem er als een slaapmutsje afvalt. Bij zonsondergang sluit de bloem zich weer, alsof hij gaat slapen. Deze plant is rijk aan alkaloïden en ook geschikt bij stress, overspannenheid, overdreven emoties (dus ook bij overdreven angst) en bezorgdheid. De tweede Latijnse naam ‘californica’ verwijst naar de weelderige groei van deze plant in Californië waar goudpapaver een nationaal symbool is.
Citroenmelisse (Melissa officinalis herba)
Deze plant is positief voor lichaam en geest en geeft ontspanning in spannende tijden, bij verdriet en emoties. Het kruid is ook heel geschikt bij nerveuze maag- en darmklachten en helpt bij het ‘verteren’ van angstige indrukken. Bij spanning geeft melisse rust in de spijsvertering en in de hartactiviteit. Melisse betekent honingbij. De plant produceert veel nectar en is dan ook is zeer geliefd bij bijen. Hij geeft een heerlijke citroengeur af. Als mensen liefdesverdriet hebben is dit een mooie plant om te gebruiken, hij maakt het hart weer vrolijk. De citroengeur komt door het rijke gehalte aan etherische olie. Vroeger verwerkten monniken de plant tot melissewater of melissegeest. Dit bestaat nog steeds en heeft een stimulerend effect op de spijsvertering.
Vroeger verkochten wij ook een melisseproduct dat we nog afvulden in flesjes. Dat heette Eau de Carmes. Ik heb dit nog afgevuld toen ik in 1999 bij Pigge kwam werken. Het was een combinatie van melisse, nootmuskaat, kaneel, citroenschil, engelwortel en koriander en stond bekend als ontspannend voor de spijsvertering en helpend bij een vervelende menstruatie. Het heet ook wel Balsemieke Melissegeest. Lees ook eens ons botanische blog over melisse.
Sint-janskruid (Hypericum perforatum herba)
Dit kruid wordt van oudsher veel toegepast bij inslaapproblemen, onrust, angst, uitputting en zwakke zenuwen. Sint-janskruid is onder deze 10 kruiden een bijzondere loot omdat hij het belangrijkste kruid is dat kan helpen tegen depressiviteit. Dit heeft te maken met de inhoudsstoffen hypericine en hyperforine en het rustgevende stofje GABA. Vroeger hing men dit kruid wel boven de deur omdat gedacht werd dat het boze geesten zou verdrijven. Het woord ‘perforatum’ in de Latijnse komt van ‘doorboren’ (perforeren). Er zitten namelijk olierijke kliertjes in het bladgroen. Deze olie staat bekend als sint-janskruidolie of rode olie (ook wel bloedkruid genoemd). Tijdens de kruistochten werd de olie gebruikt voor wonden. Uitwendig is de olie wondhelend en antiseptisch, inwendig staat de olie bekend als pijnstillend bij zenuwpijn. Lees ook eens dit blog over sint-janskruid.
Haver (Avena Sativa fructus)
Een plant met een gunstige invloed bij uitputting en zwakke zenuwen. Haver zorgt voor meer wilskracht en helpt bij een uitgeput zenuwstelsel. Havermout is vezel- en eiwitrijk, en stimuleert een goede darmfunctie. Havermout is dan ook al jaren een populair superfood. Havervlokken zijn in principe glutenvrij, alleen kijk wel goed op de verpakking of er in de productieruimte geen kruisbestuiving met een volkorenproduct heeft plaatsgevonden. Havervlokken zijn gemaakt van het rijpe, volle graan. Dit in tegenstelling tot haver om te slapen dat gemaakt is van de onrijpe, ontschorste vruchten. Deze onrijpe vruchten zitten vol alkaloïden en kunnen toegepast worden als thee of tinctuur.
Meidoorn (Crataegus monogyna/laevigata folia)
Een kruid om toe te passen bij hartkloppingen, moeite met doorslapen of steeds wakker worden, stress en spanningen. Meidoorn helpt bij circulatie, liefdespijn, gekwetst zijn, van binnen gebarsten zijn. Het wordt veel gebruikt bij vrouwen in de menopauze. Meidoorn is misschien wat minder bekend als rustgevend kruid, omdat het vooral bekend staat om zijn kalmerende werking op het hart. Met name de bloeiende toppen worden in de kruidengeneeskunde veel beschreven vanwege hun heilzame werking. De naam ‘crataegus’ komt van het Latijnse woord ‘kratos’, wat staat voor kracht. Dat slaat op de kracht van het hout.
Waarschuwingen
Raadpleeg vóór gebruik een deskundige in geval van zwangerschap, borstvoeding, ziekte of medicijngebruik.
Bronvermelding: J. Verhelst – Het groot handboek voor geneeskrachtige planten
