Probiotica – wat zijn dat ook alweer?
Probiotica (enkelvoud probioticum) is een verzamelnaam voor producten die gezonde bacteriën bevatten die van nature deel uitmaken van het microbioom (= het geheel aan levende minibeestjes op en in je lichaam) van je darmen. Voor de strekking van dit blog bedoel ik dus voedingssupplementen die gezonde bacteriën voor je darmen bevatten.
Wanneer je zo’n capsule of poeder inneemt, vul je de al aanwezige gezonde bacteriën in je darmen aan. Het idee daarachter is dat je darmen daardoor beter bestand zijn tegen de overgroei van schadelijke bacteriën. De natuurlijke functies van je gezonde bacteriën worden ondersteund bij:
- het beschermen van je weerstand en reguleren van je slijmvlies-immuunsysteem;
- het opnemen van de nutriënten uit je voeding;
- het aanmaken van belangrijke voedingsstoffen (zoals vitamine K);
- en het aanmaken van natuurlijke zuren en bio-actieve stoffen die bijvoorbeeld je stoelgang helpen te reguleren.
Meestal werken probiotica hartstikke goed, maar zoals gezegd gaat dat ook weleens anders. Er zijn verschillende redenen waarom een probioticum niet lekker zou kunnen vallen. Komtie:
Reden 1: je darmmilieu is op meerdere vlakken verstoord
In je darmen leven allerlei verschillende soorten groepen minibeestjes. Zie het als een soort tuin: er is een verscheidenheid aan prachtige bloemen, soorten vruchtgewassen, struiken, fruitbomen, maar ook slakken, mieren, bijen, plagen en eh, kattenstront (in mijn tuin dan).
Onze darmbewoners kunnen we onderverdelen in gezonde en ongezonde darmbacteriën. De good guys kun je vervolgens weer onderverdelen in onder andere de aerobe (= zuurstofminnende) en de anaerobe (= niet zo fan van zuurstof) stammen. Aerobe stammen “eten” de aanwezige zuurstof op, waardoor de anaerobe stammen goed kunnen gedijen in de ontstane zuurstofarme omgeving.
En daar zit ‘m de eerste kink in de kabel: probiotica bestaan vrijwel altijd uitsluitend uit anaerobe bacteriestammen. Heb je dus te weinig aerobe stammen in je darmen, dan “doen” je anaerobe stammen het gewoon minder lekker, waardoor je klachten meteen weer terugkeren wanneer je met je probioticum stopt.
Probiotica kopen net zo makkelijk?
“Nou, dan vul ik voor de zekerheid mijn aerobe stammen toch ook gewoon eventjes aan met een productje?” zul je nu misschien denken. Ha, jij slimmerik! Was het maar zo makkelijk! Aerobe stammen aanvullen is een precisiewerkje waarmee je zelf helaas meer schade kunt aanrichten dan je problemen oplost. Aerobe stammen kunnen al bestaande ontstekingen in je darm namelijk triggeren, met gasvorming, pijn en winderigheid als gevolg. Een aerobe stam is bijvoorbeeld de E. coli: two-faced microben waar we met beleid mee moeten omgaan. Deze bacterietypen zitten niet in de meeste gangbare probiotica, maar zijn in onschadelijk gemaakte vorm verwerkt in aparte, specialistische producten.
Of je daadwerkelijk aerobe stammen mist of dat er bij jou individueel iets anders mis is, kun je laten uitzoeken door middel van een ontlastingsonderzoek, waarover later meer.
Virulente factoren: de kattenstront in je tuin
Dan nog even wat over die kattenstront. In je darmen zijn ook zogenaamde virulente factoren aanwezig, een soort verstorende stofjes in je vruchtbare tuinbodem die het leven van je gezonde probiotische darmbewoners in de weg zitten. Ook het verminderen van de (eventuele) aanwezigheid van virulente factoren speelt een rol in het herstellen van je gezonde darmfunctie en het innemen van “gewone” probiotica doet daar niets aan.
Reden 2: de klachten worden veroorzaakt door een onderfunctie van je maag, lever en/of pancreas
Je spijsvertering is één keten van activiteit, waar meerdere organen bij betrokken zijn. Wanneer een of meerdere organen in de keten slecht functioneren, heeft dat impact op andere organen, die harder moeten werken en daardoor op den duur ook uit evenwicht raken.
2 voorbeelden
Als je niet genoeg maagzuur aanmaakt (bijvoorbeeld als je maagzuurremmers gebruikt of heel veel stress hebt), worden de eiwitten in je voedsel niet goed verteerd. Hierdoor komen er te grote, onvoldoende afgebroken eiwitfracties in je darm terecht. Deze eiwitfracties irriteren je darmslijmvlies en geven rottingsprocessen, die je kunt herkennen aan héle stinkende windjes. (Van die windjes die handjes en voetjes hebben waarmee ze nog een tijdje door de kamer blijven scharrelen…. die.) Dit heeft een sterk verstorende invloed op het darmmilieu, waardoor ook de darm zélf op den duur uit evenwicht raakt. Het probleem begon oorspronkelijk echter in de maag.
Een trage leverfunctie zorgt voor onvoldoende aanmaak van gal, waardoor je darmen niet genoeg geprikkeld worden om te bewegen (= darmperistaltiek) en je last kunt krijgen van obstipatie, óók als je zat vezels eet en probiotica gebruikt. Langdurige obstipatie heeft op zijn beurt weer een slechte invloed op de darmflora, maar het oorspronkelijke probleem kwam vanuit de lever.
Kortom
Als je hogere spijsverteringsorganen (maag, lever/gal, pancreas) hun werk niet goed doen, belast dat ook altijd je darm. Een verstoorde darm neemt voedingsstoffen niet goed op en produceert schadelijke afbraakproducten, die je lever en nieren extra belasten. Door deze belasting stijgt je behoefte aan mineralen en enzymen om je lichaam te kunnen ontzuren en ontgiften. Je nu trager werkende lever en pancreas kunnen hun werk niet goed doen, waardoor er steeds vaker en steeds meer onvoldoende verteerde voedselfracties in je darm terechtkomen, die daar het slijmvlies irriteren, je darmflora verstoren en rottingsprocessen in gang zetten, die je lever en nieren extra belasten…. een vicieuze cirkel is geboren.
Versterk je maag, lever en pancreas
Dit negatieve patroon kun je doorbreken door naast je darmen ook je maag, lever en pancreas te versterken. Het gebruik van bittere kruiden is daarbij heel behulpzaam. Er zijn verschillende algemene kruidentincturen die je kunt gebruiken, maar het is ook mogelijk om in de winkel een individueel kruidenadvies te krijgen. Naast kruiden kan het soms nodig zijn om tijdelijk wat extra enzymen te gebruiken in de vorm van een supplement. Gebruik enzympreparaten echter altijd maar kortdurend, zodat je eigen productie op den duur niet “lui” wordt.
Mineralen en enzymen
Zorg daarnaast voor de toevoer van flink veel mineralen en enzymen met je voeding door flink veel groenten te eten, bij iedere maaltijd. Vul je groente-inname verder aan met groentesappen. Mineralen en bio-actieve stoffen uit groenten en fruit staan aan de basis van de aanmaak van gal en spijsverteringenzymen. Vermijd voedingsmiddelen die belastend zijn voor je lijf, want die kósten je juist mineralen en enzymen om te kunnen verwerken. Geraffineerde suiker, witmeelproducten (pasta’s, witbrood, croissants en bladerdeeg, koekjes, taart en cakes), te veel tarwe/spelt/rogge, sterk bewerkte voedingsmiddelen zoals bewerkt vlees en kant-en-klaar “voedsel” (lees: vulsel), zwaar verteerbare of ongefermenteerde koemelkproducten (gepasteuriseerde melk, kaas) en een overmaat aan dierlijk eiwit en vet zijn allemaal schadelijk voor je lichaam.
Maagzuurremmers alleen als tijdelijke overbrugging
Kijk tot slot echt kritisch naar je gebruik van maagzuurremmers en andere medicijnen die mogelijk niet (meer) nodig zijn. Nee, ik zeg dus niet dat je zomaar moet stoppen met je medicijnen, want dat is nooit mijn bedoeling. Ga wel te rade bij jezelf, je arts én je natuurgeneeskundige: zijn jouw maagzuurremmers écht nodig omdat je andere levensreddende geneesmiddelen moet gebruiken die je maag anders zouden beschadigen? Of gebruik je ze om je klachten van brandend maagzuur mee op afstand te houden, terwijl je verder niets mankeert? In dat laatste geval is het zinvol om het gebruik in samenspraak met je arts te heroverwegen. Maagzuurremmers genezen namelijk niet, maar zijn bedoeld als tijdelijke overbrugging. Ze maken de oorspronkelijke klachten op den duur altijd erger. Overleg met je arts.
Reden 3: je probioticum bevat allergenen
Check je probioticum op allergenen. Bacteriën moeten op een medium – een voedingsbodem – gekweekt worden. Daarvoor wordt vaak melk of soja gebruikt. Het resulterende eindproduct dat jij slikt bevat maar héééél weinig sporen van melk of soja, maar als je echt heel erg allergisch bent voor melkeiwit of soja, kunnen dergelijke probiotica klachten geven. Kies dan voor een probioticum dat gekweekt is op een hypoallergeen medium, zoals rijst.
Reden 4: je probioticum is eigenlijk een treurig, zwaar ondermaats excuus voor een probioticum en staat bol van de troep
Dit zijn de ingrediënten van een heel bekend probiotisch drankje: water, magere melk, glucose-fructose-siroop, suiker, maltodextrine, aroma’s en L. casei Shirota bacteriën. Oftewel: een suikerbom op basis van koemelkeiwit, wat werkelijk meer kwaad doet dan goed, met daarin 1 probiotische bacteriestam. Kortom: zonde van je geld en moeite.
Als je supplementen gebruikt, dan doe je dat om je lichaam te ondersteunen in haar natuurlijke functie(s). Bezuinig dus nooit op de kwaliteit van je voedingssupplementen! Wees altijd uiterst kritisch op de samenstelling: goed werkende probiotica bevatten meerdere probiotische stammen, liefst gedeclareerd met stamnummers (aan de hand waarvan probiotische bacteriën herkenbaar zijn en geverifieerd worden), in relevante hoeveelheden, verwerkt in een hypoallergene kweekbasis, goed bestand gemaakt tegen maagzuur en vrij van onnodige en ongezonde rommel. Goede probiotica zijn niet goedkoop, omdat ze niet goedkoop zijn om te maken. Goede probiotica doen hun werk goed en belasten je lichaam niet.
Reden 5: je probiotica werkt hartstikke goed, maar het gaat een tikje te snel voor je darm om te kunnen bijbenen.
Probiotische bacteriën produceren allemaal fijne stofjes waar je darm goed op kan “draaien”. Bifidostammen (= bacteriën van de Bifidobacterium-familie) produceren bijvoorbeeld bepaalde organische zuren die de zuurgraad van je darm verbeteren en zorgen voor een soepele stoelgang. Op zich natuurlijk fantastisch nieuws. Maar soms verschuift het evenwicht in je darm door het innemen van een probioticum net iets te snel om lekker te kunnen bijbenen. De verhoogde productie van gezonde zuren kan het darmslijmvlies dan te sterk prikkelen, waardoor je lichte darmkramp kunt krijgen. Een ander gunstig effect van probiotica en probiotische vezels is dat je lichaamseigen gezonde bacteriën zich beter kunnen vermenigvuldigen. Deze bacteriën produceren daarbij echter gassen, dus als je koloniën (te) snel groeien kun je last krijgen van een opgeblazen gevoel, winderigheid en daardoor ook weer (lichte) buikkramp.
Begin klein
Dit probleem kun je gemakkelijk oplossen door met een kleine hoeveelheid van het probioticum te beginnen. Gebruik bij poeders bijvoorbeeld de eerste paar dagen een klein mespuntje, en bouw dit per mespuntje op naar de aanbevolen hoeveelheid. Maak capsules open en start met een halve capsule. Als je dat goed verdraagt, kun je na een paar dagen verhogen naar een hele capsule en daarna per capsule opbouwen.
Prebiotica
Prebiotica zijn het beste vriendje van probiotica. Het is de verzamelnaam voor allerlei gezonde fijne vezels, die de ideale voedingsbodem vormen voor je probiotische darmbewoners. Inuline en FOS (fructo-oligo-sacchariden) zijn bijvoorbeeld prebiotische vezels. Gezonde darmbacteriën “eten” deze vezels en kunnen zo goed gedijen en groeien. Gewassen zoals aardperen, zoete aardappelen, pastinaak, paddenstoelen en pompoen zijn heel rijk aan dit soort vezels. Het innemen van prebiotica is een prima strategie om je darmflora te versterken. Je kunt prebiotische vezels los gebruiken of combineren met je probiotica.
Eet meer groente
Wanneer je probioticum in eerste instantie heel ruig valt, is het de moeite waard om eerst de vezels in je voeding eens geleidelijk te gaan verhogen door substantieel meer groenten te gaan eten. Dat kan natuurlijk in de vorm van rauwe en gestoomde salades, maar bijvoorbeeld ook in de vorm van soep van pastinaak, knolselderij, pompoen, aardpeer, zoete aardappel en andere knolgewassen die rijk zijn aan fermenteerbare vezels. Ook kun je prebiotische vezels apart als poeder innemen. Bouw de dosering heel rustig op, zodat je niet te veel last krijgt van gasvorming door de aanwas van je blije bifidostammen.
Eet voldoende gefermenteerde voeding
Zoals zuurkool, yoghurt, kimchi. Gefermenteerde voeding – ook wel postbiotica – bevat informatie door omzetting van bacteriën, waardoor er is je darmen belangrijke processen worden opgestart om je darmbacteriën te helpen.
Zijn probiotica nou eigenlijk wel gezond?
Jaaaaaaaaaa zeker wel! Ik ben groot voorstander van probiotica. Bovenstaande klachten en problemen zien we vooral terug bij mensen die echt bijzonder sensitief kunnen reageren op voeding en supplementen. Voor hen is het van belang om altijd te kiezen voor een hoog kwalitatief, mild en hypoallergeen probioticum zonder onnodige troep/toevoegingen. En eh ja, dat is natuurlijk van belang voor iedereen, gevoelig of niet!
De meeste mensen reageren prima op probiotica, mits van goede kwaliteit. Of de effecten ook blijvend zijn wanneer je potje op is, dat is een ander verhaal. Voor een duurzame aanpak van darmklachten is het slikken van een potje probiotica niet voldoende. Daarvoor moet je je volledige darmmilieu en voedingspatroon herstellen.
Wil je weten hoe jouw darmflora erbij staat? Dat kan door middel van een ontlastingsonderzoek bij één van onze natuurgeneeskundig therapeuten. Meer informatie vind je hier.
