Wat zijn microplastics?
Plastic vergaat niet: het wordt niet afgebroken in de natuur. In plaats daarvan slijt het en brokkelt het af in steeds kleinere en kleinere deeltjes: microplastics.
Microplastics zijn alle stukjes plastic die kleiner zijn dan 5 millimeter. Sommige microplasticdeeltjes zijn zó klein dat ze je lichaamsmembranen kunnen passeren en dus in je lichaamsweefsels en -cellen terecht kunnen komen. En het is zeer de vraag in hoeverre dat eigenlijk wel veilig is. (Spoiler: it’s not.)
Hoe ontstaan microplastics?
Microplastics ontstaan doordat plastic gebruiksvoorwerpen slijten. Denk aan autobanden die onder invloed van wrijving met het wegdek slijten en daarbij ontelbare minuscule stukjes synthetisch rubber loslaten. Of schuursponsjes die stukgaan bij het uitboenen van je voegen en daarbij plastic stof op je tegelmuur achterlaten die je door het doucheputje spoelt. Of het stuk landbouwplastic dat langdurig buiten ligt, waardoor het slijt, afbrokkelt en al zwervend in de bodem en in de sloot terechtkomt. Je fleecetrui die in de wasmachine ontelbare synthetische microvezels aan het spoelwater meegeeft. Aan zwerfafval dat jaren in de gracht of rivier ligt en daar in steeds kleinere deeltjes afbrokkelt. De voorbeelden zijn eindeloos. Vervolgens bereiken deze plastic deeltjes de mens via de lucht, ons drinkwater, ons voedsel en de bodem.
Microplastics bevinden zich momenteel overal in onze leefomgeving. Van de hoge toppen van het Himalayagebergte tot aan de diepe bodems van de Atlantische oceaan. Microplastics kunnen niet uit deze kringlopen verwijderd worden. Er zijn simpelweg (nog) geen methoden voor om ze te verwijderen uit milieus. We moeten ons dus collectief inspannen om de aanvoer van microplastics te stoppen. Dit is een serieuze noodzaak.
Primaire en secundaire microplastics
Er is een onderscheid in primaire en secundaire microplastics. Primaire microplastics zijn met opzet door de mens gemaakt, om toe te worden gevoegd aan producten zoals cosmetica en schoonmaakmiddelen. Denk aan scrubdeeltjes in je gezichtsmasker, schurende schoonmaakmiddelen en korrels van kunstgras.
Secundaire microplastics ontstaan als gevolg van het slijten en vergruizen van plastic voorwerpen en afval in het milieu en in huis. Denk aan dat afbrokkelende schuursponsje en rondwaaiend landbouwplastic.
Waarom zijn microplastics zo gevaarlijk?
Zoals gezegd komen microplastics in ons lichaam terecht via ons drinkwater, de lucht die we inademen, het voedsel dat we eten en drinken, én via de verzorgingsproducten die we gebruiken. Er zijn microplastics aangetoond in de menselijk bloedbaan. Via de bloedbaan kunnen deze plastics diep in het lichaam doordringen. En dat is erg slecht nieuws: in ons lichaam kunnen plastics schade aanrichten.
De effecten van microplastics op ons lichaam zijn nog grotendeels onbekend, omdat er nog maar weinig goed onderzoek naar gedaan is. Maak op grond van deze informatie alsjeblieft niet de vergissing te denken dat het dus wel meevalt met die schadelijke effecten.
Plastics bevatten een mix van stoffen die zeer schadelijk zijn voor ons lichaam, zoals weekmakers, vlamvertragers en stabilisatoren. Van weekmakers zijn de schadelijke effecten al langer bekend, vandaar de adviezen om geen voedsel in plastic bakjes te verwarmen, geen olie uit plastic flessen te gebruiken en niet te drinken uit plastic flessen. Verschillende typen weekmakers in plastics kunnen in het lichaam optreden als xeno-oestrogenen (sterk hormoon verstorende stoffen) en worden in verband gebracht met verschillende soorten kanker. Ook kunnen er effecten zijn op ons immuunsysteem.
Microplastics in cosmetica
Microplastics worden met opzet in cosmetica verwerkt (het gaat bij cosmetica dus om primaire microplastics). Ze zitten in een schrikbarend groot aantal producten. Denk aan lipsticks, tandpasta’s, bodylotions, gezichtscrèmes, scrubproducten, eyeliners, mascara’s, poeders, zonnebrand, deodorant, noem maar op. Ze worden bijvoorbeeld toegevoegd om crèmes mee op te vullen en om mee te scrubben.
Er zijn twee hele grote problemen met microplastics in cosmetica.
Probleem 1: deze schadelijke rotstofjes komen in je lichaam terecht. Lipstick eet je gedeeltelijk op, ook tandpasta krijg je enigszins binnen (en je kind ook) en de plastics in crèmes worden door je huid opgenomen in je bloedbaan. Ze kunnen je ziek maken, vooral op lange termijn.
Probleem 2: je spoelt deze microplastics via je doucheputje regelrecht het milieu in, waar ze opstapelen en niet meer uit te verwijderen zijn. Drinkwaterzuiveringsinstallaties zijn niet ingericht om microplastics uit het water te verwijderen. Dit is hoe cosmetica bijdragen aan de plasticsoep in de oceanen én in onze lichamen. Zeedieren absorberen of eten deze microplastics op hun beurt, waardoor ze ook via de voedselketen terug in ons lichaam terechtkomen.
Welke soorten microplastics zitten er in cosmetica en waarom?
In cosmetica zitten vaste en oplosbare plasticdeeltjes. De vaste deeltjes, microbeads, worden gebruikt om te scrubben. Ze hebben een meer afgeronde vorm dan organische scrubdeeltjes van bijvoorbeeld zout, suiker of gemalen notenschilletjes, waardoor ze prettiger aanvoelen op de huid en een zachter resultaat geven na het scrubben. Deze deeltjes zijn te groot om door je huid te worden opgenomen maar komen in grote hoeveelheden in de waterkringloop terecht.
De oplosbare plasticdeeltjes in cosmetica (die dus smeerbaar zijn en door je huid worden opgenomen) bestaan uit allerlei verschillende soorten polymeren. Deze stoffen worden aan producten toegevoegd omwille van hun fysische eigenschappen. Ze vormen bijvoorbeeld een voelbaar “laagje” (“film formation”) dat je voelt na het aanbrengen van een crème, ze dragen bij aan het dikker maken van een formule en ze helpen om de textuur van een product te stabiliseren. Vaak worden ze toegevoegd omdat ze producten op een spotgoedkope manier lekker opvullen. Sommige producten blijken voor wel 90% (!) uit microplastic te bestaan. (whut?!) Prachtig schandálig voorbeeld: de anti-rimpelcrème van Olaz.
Hoe kun je microplastics herkennen in de ingrediëntenopgave van cosmetica?
Microplastics in cosmetica bestaan zoals gezegd uit een uiteenlopende chemische variëteit aan plastic stoffen. Als je de ingrediëntenopgave van je cosmetica wilt controleren op de aanwezigheid van microplastics, let dan op de volgende stoffen:
- Acrylates Copolymer
- Acrylates Crosspolymer
- Butylene
- Carbomer
- Dimethicone
- Ethylene
- Methacrylate Copolymer
- Methacrylate Crosspolymer
- Methyl Methacrylate Copolymer
- Methyl Methacrylate Crosspolymer
- Nylon
- PEGs
- Poloxamer
- Polyacrylamide
- Polyacrylate
- Polyethylene (PE) (scrubmiddel; zit vaak in tandpasta’s, ook wel in lipsticks)
- Polyethylene glycol/ (PP) (ook vaak in tandpasta’s als scrubmiddel)
- Polypropylene
- Polyethylene-terephthalate (PET) (vaak in lipstick)
- Polystyrene/Acrylates copolymer (vaak in vloeibare zeep)
- Polyquaterniums (sommige typen)
- Polyurethane
- Polyvinyl
- Propylene Copolymer or Polypropylene
- PPGs
- PVP
- Styrene Copolymer
- Tetrafluoroethylene
- Vinyl Acetate Copolymer
- VP/VA Copolymer
Deze lijst is niet compleet, maar het is een begin.
Cosmetica zonder microplastics
Het overgrote deel van de “gewone” merken cosmetica, waar de grote-keten-drogisten mee vol liggen, bevatten schadelijke stoffen en microplastics. Deze situatie is eigenlijk natuurlijk totaal belachelijk: als je cosmetica zoekt die níét schadelijk is, moet je daar doorgaans bewust naar op zoek, terwijl de chemicaliën je vanuit alle gangbare schappen om de oren vliegen.
Op het moment van schrijven is het redelijk veilig te veronderstellen dat een merk pas vrij is van microplastics en andere ziekmakende troep als het merk in kwestie zelf duidelijk verklaart dat hun producten vrij zijn van microplastics en chemische zooi. Een beetje zoals met dierproeven (ook al zo belachelijk): het is pas níét in zielige konijnenoogjes gedruppeld als er expliciet op staat dat het niet op dieren is getest. In plaats van andersom.
(Sidenote: Het is verdikkeme met die cosmetica een beetje zoals met Fair Trade; HOEZO staat er op producten dat het eerlijk is verhandeld?? Hoezo is het niet de norm dat producten vanzelfsprekend zonder uitbuiting zijn geproduceerd en staat er niet juist op de óneerlijke producten duidelijk vermeld dat ze gemaakt zijn door zielige kindertjes in sweatshops?! HOEZO is dit zo bizar?!)
Op de website van Beat the Microbead, een initiatief van Plastic Soup Foundation, kun je checken of verzorgingsproducten die je op het oog hebt vrij zijn van microplastics. Niet álle cosmeticamerken zijn hier overigens te vinden; er zijn meer goede, schone, vriendelijke en eerlijke cosmeticamerken die nog niet op de radar van Beat the Microbead staan.
Huidbalans is veilig
Uiteraard bestaan onze Huidbalans-producten uit 100% veilige stoffen en bevatten ze geen microplastics, ook niet een beetje. En zijn ze ook niet in zielige konijnenoogjes gedruppeld om te kijken of ze “veilig” zijn en zijn ze vervaardigd en verhandeld zonder uitbuiting van de medemens. Dat je het weet. (Huidbalans draagt het NCS-keurmerk, wat je uiteraard niet krijgt wanneer er giftige stoffen of microplastics in je producten zitten.)
Huidbalans-producten zijn verpakt in een veilig type plastic waarin geen weekmakers zitten die het plastic oplossen in de crème en waarvan ook geen microplastics afbrokkelen tijdens gebruik. Als je potje leeg is kun je deze via de plasticbak recyclen. Op die manier weet je zeker dat deze verpakkingen niet als microplastics in het milieu terecht komen. Over de keuze van plastic als verpakkingsmateriaal is veel te vertellen. Wij hebben een doordachte afweging gemaakt bij het kiezen voor veilig plastic ten opzichte van bijvoorbeeld glas. Hier wijden we binnenkort zeker een blog aan.
Leven zonder microplastics
Volgens TNO is een reductie van 70% van de circulerende microplastics mogelijk, zelfs als we meer plastics zouden gebruiken! Jij kunt daar zelf aan bijdragen door goed te recyclen en je eigen bronnen van microplastics na te lopen. Kledingstukken met plastichoudende vezels geven bijvoorbeeld microplastic af aan het water als je ze thuis in je wasmachine wast. Denk aan je fleecetrui of -dekentje. Kiezen voor natuurlijke materialen draagt daarom bij aan een afname van microplastics in drinkwater (en vervolgens in je portie mosselen!). Dat geldt ook voor je schuursponsje, waarmee je met drie keer wrijven over je badkamervoegen al duizenden microplasticdeeltjes heb gecreëerd, die je vervolgens het doucheputje in spoelt, zó de waterkringloop in (óók weer in je mosselen). Vervang plastichoudende cosmetica voor veilige cosmetica, loop je schoonmaakkast na, enzovoort.
Ook bedrijven kunnen een grote rol spelen in de reductie van microplastics door rekening te houden met het ontstaan van microplastics bij het ontwerp en de materiaalkeuze van nieuwe producten die zij op de markt brengen. Meer over het project van TNO voor bedrijven lees je hier.
Schone producten in schone verpakkingen
Plasticvervuiling is onomkeerbaar. Dit móét stoppen. Wij bij Van der Pigge zijn doorlopend, onophoudelijk én onuitputtelijk enthousiast op zoek naar gezonde, natuur- en mensvriendelijke alternatieven voor de giftige gebruiksrommel waar we met z’n allen van af moeten willen.
Je vindt bij ons daarom een groot assortiment aan meukvrije cosmetica en zero-waste-producten, zoals wasbaar maandverband, prachtige ouderwetse stalen scheermessen, een grote collectie solid shampoo, solid conditioner, in karton verpakte gifvrije make-up, in glas verpakte tandpastatabletjes, houten tandenborstels en nog veel en veel meer.
Heb je een tip? Laat het ons weten! Ben je op zoek naar een goed alternatief voor je favoriete (maar helaas giftige) product? We helpen je graag met het vinden van een schoon, zero waste alternatief. Samen spannen we ons in om deze wereld leefbaar en veilig achter te laten voor onze kinderen. Ook jouw kinderen dus!
Vragen? Bel ons, mail ons of kom gezellig langs in de winkel!
Wil je meer blogs lezen over natuurlijke huidverzorging? We hebben nog veel meer interessante informatie.
