Jetlag: hoe ga je ermee om?

Wat is een jetlag?

Een jetlag is eigenlijk een verstoring van je slaapritme en het wakker zijn doordat je naar een andere plek op onze aardbol gaat en met een andere tijd te maken krijgt. Het woord is afgeleid van het Engelse woord voor straalvliegtuig-achteroplopen (jet-lag). Een jetlag wordt erger hoe verder weg je reist. Ook is het vaak erger als je van oost naar west reist. Dus bijvoorbeeld van Nederland naar Australië. Dit heeft te maken met dat als je naar het oosten reist, je tegen de klok in reist. Je verliest eigenlijk tijd. En dat vind je interne biologische klok niet grappig. Kennelijk reageert je lichaam beter op een paar uur extra, dan op een paar uur minder. Dit heeft waarschijnlijk te maken met dat je interne biologische klok eigenlijk 24,5 uur duurt.

Tijdzones

De wereld is in 1884 opgedeeld in 24 tijdzones. Dit was een idee van de Canadees Sandford Fleming. Alle landen in de wereld hebben destijds een nullijn bepaald. Deze ligt in Engeland. Dit hielp om zo met elkaar allerlei dingen beter te kunnen afstemmen. De wereld draait ook in 24 uur om zijn eigen as. Als het bij ons donker is, is het ergens anders in de wereld licht.

Een aantal voorbeelden

• CET: Central European Time
• WET: West European Time

Amerika heeft bijvoorbeeld door de grootte van het land wel 6 tijdzones. Bijvoorbeeld Pacific Time Zone en Alaska Time Zone.

Wat zijn de symptomen van een jetlag?

De klachten die je door een jetlag kan krijgen, komen grotendeels neer op vermoeidheid en niet slapen. Maar je kan nog meer klachten ontwikkelen zoals

• Maag-darmklachten zoals obstipatie en diarree of misselijkheid. Geen eetlust hebben.
• Hoofdpijn en/of migraine.
• Geheugenproblemen, verwardheid, concentratieproblemen.
• Uitdroging.
• Gebrek aan energie.
• Zweten.
• Opgezette enkels, benen en voeten of last van je gewrichten.
• Tinnitus; oorsuizen (vooral bij verkoudheid).

Hoe lang houden de klachten aan?

Vooropgesteld dat de een er gevoeliger voor is dan de ander, en dat we er naarmate we ouder worden meer last van kunnen krijgen, kan een jetlag gemiddeld een dag tot een week aanhouden. Dit hangt ook af van hoeveel tijdzones je doorkruist hebt. Je kan ongeveer aanhouden: 1 uur = 1 dag herstel. Dus 8 uur verschil = 8 dagen herstel. Maar dit hangt dus ook van de persoon af.

Wat kan je doen om de jetlag zo snel mogelijk te ondervangen?

Er zijn zeker wat tips die je kan opvolgen om zo min mogelijk last te hebben van een jetlag.

Om te beginnen kan je voordat je weggaat je slaaptijd al wat aanpassen aan hoe laat je op je bestemming naar bed gaat. Dus je kan bijvoorbeeld 1 of 2 uur later of eerder naar bed gaan. Dit geldt ook voor je eetpatroon. Je kan de momenten waarop je eet aanpassen aan vaste tijden. Dus niet eten wanneer je trek hebt, maar op vaste tijden.

Wat betreft eten kan je ook op de dag dat je vertrekt zo min mogelijk en zo licht mogelijk eten. Als je dan op je bestemming bent, kan je je meteen aanpassen aan het plaatselijke ritme.

Ga vooral niet als je aankomt een paar uur slapen! Dit verergert de jetlag en daardoor duurt het langer om te herstellen. Of je nou op je vakantie aankomt of weer thuiskomt, pas je ritme meteen aan naar de tijd daar. Dat betekent soms wel dat je een dag flink moe bent. Ik ben dit jaar naar Bonaire geweest en nam de slechte beslissing om toen ik terugkwam in Nederland ‘s ochtends 3 uurtjes  te gaan slapen. Dat heeft me volledig van de rel gebracht. Ik ben week bezig geweest met mijn jetlag en had zo’n beetje the full package aan klachten.

Verdere tips

• Zorg dat je niet moe op reis gaat, maar vertrek op een uitgerust manier.
• Drink geen alcohol de dag voor vertrek, de dag van vertrek (dus ook niet op het vliegveld of tijdens het vliegen) en de dag erna. Alcohol telt trouwens voor 2 tijdens het vliegen door de luchtdruk. Dus neem je 1 wijntje, dan neem je er eigenlijk 2. Dit geldt ook voor koffie. Zowel koffie als alcohol werken sowieso al verstorend op je slaapritme.
• In een vliegtuig is de lucht heel droog. Drink daarom voldoende water. Alcohol werkt ook uitdrogend, dus nog een reden om niet te drinken.
• Als het enigszins mogelijk is, is het aan te raden om te landen in de namiddag of vroege avond.
• Afhankelijk van het klimaat kan je het beste de eerste dagen even rustig aan doen. Geef jezelf de tijd om te wennen aan je nieuwe ritme en de nieuwe omgeving en temperatuur.

Slapen tijdens de vlucht

Welnu; is het dan slim om tijdens de vlucht te slapen? Vooral op intercontinentale lange vluchten slapen veel mensen in een vliegtuig. Helaas is dit niet voor iedereen weggelegd. Of je gaat slapen hangt dus ook weer af van hoe laat het is op je bestemming. Een ander probleem is dat je door het vliegen een verhoogde kans hebt op trombose, daarom is het belangrijk om het liefst iedere 2 uur even te gaan staan, lopen en eventueel wat lichte oefeningen doen.

Wat algemene tips

• Neem oordopjes en een slaapmasker mee of een koptelefoon met noise reduction. Een vliegtuig heeft natuurlijk draaiende motoren en is dus behoorlijk luidruchtig.
• Pas wederom op met eten, en met het drinken van alcohol en koffie.
• Zorg dat je warm gekleed bent, want het koelt behoorlijk af in zo’n vliegtuig.
• Neem eventueel een goed nekkussen mee.

Als je slaappillen overweegt, overleg dan altijd met je huisarts of dit verstandig is. Slaappillen voorkomen een jetlag niet. Een slaappil geeft ook een andere soort kunstmatige slaap dan een normale echte slaap. Je hebt met een slaappil minder REM-slaap. Het is juist deze REM-slaap die een uitgerust gevoel geeft. Daarom voel je je vaak wat suf na een nacht met een slaappil. Over slaappillen kunnen we een heel apart blog schrijven, want dat is een heel eigen hoofdstuk.

Een natuurlijke manier om een jetlag de wereld uit te helpen kan met melatonine.

Nou hopelijk hebben we je zo een paar goede tips gegeven voor een fijne reis en een fijne vakantie!!