Ginkgo biloba – Japanse notenboom

Familie

De Japanse notenboom is een boom uit de Ginkgoaceae. Dit is een oude familie, die al 300 miljoen jaar geleden voorkwam. 100 miljoen jaar geleden begonnen er soorten van deze familie uit te sterven. Nu is er nog maar één soort over: de Japanse notenboom.

Hoewel de bladeren doen denken aan loofbomen, zit de Japanse notenboom dichter bij de cipressen dan bij loofboomfamilies.

Herkenning

De Japanse notenboom is met name herkenbaar aan de groene bladeren. Deze hebben de vorm van waaiers, met een diepe insnijding, waardoor het net twee bladeren lijken. In feite zijn de bladeren van oorsprong een hele serie naalden die aan elkaar zijn gegroeid.

De boom heeft een grijsbruine schors met flinke groeven. Hij groeit eerst als zuil (vrij smal), maar krijgt later een vrij brede kroon. De Japanse notenboom haalt een hoogte van 25 meter, maar kan, als de omstandigheden goed zijn, een hoogte halen van 35-40 meter.

Hij bloeit in de lente met geelgroene bloemen. Dat wil zeggen… na 20 tot 50 jaar begint de boom voor het eerst te bloeien. Tot die tijd zul je ook niet weten of de boom mannelijk of vrouwelijk is. De mannelijke boom krijgt de bloemen in groepjes, vergelijkbaar met de katjes in wilgen. Bij de vrouwelijke bomen zitten de bloemen horizontaal aan de bloemstengels. De eerst witte en later oranje soort van vruchten (eigenlijk meer nootjes) aan de vrouwelijke bomen stinken behoorlijk. Ze zijn eetbaar, maar ook mild giftig. Je moet ze dus niet rauw eten, maar koken.

Voorkomen

In het zuidwesten van China kun je nog wilde Japanse notenbomen vinden. Net als de andere ginkgo’s is ook deze boomsoort in het wild uitgestorven. Hij is echter heilig in China en om die reden om tempels geplant. Ook in Japan overigens. De Japanse notenboom is een boom van de gematigde streken. Hij staat graag op vruchtbare grond en is goed bestand tegen vervuiling en ziektes. Ook is hij bestand tegen vorst (tot -20). Een bijzonder verhaal is dat de na de bom op Hiroshima in 1945 een jaar later op enkele honderden meter afstand van het epicentrum van de bominslag, twee nieuwe ginkgo bomen uit de grond ontsproten. Deze staan daar nog steeds. Eentje wordt daarom ook ‘de drager van de hoop’ genoemd.

Japanse notenboom groeit op zonnige plaatsen en kan een beetje schaduw wel aan, maar hij groeit niet op schaduwrijke plaatsen.

Omdat de Japanse notenboom zo oud is en alle andere soorten van deze familie zijn uitgestorven, wordt hij ook wel een levend fossiel genoemd.

Snoeien

Als je de boom in de tuin hebt of wil hebben, wees dan voorzichtig met snoeien, of snoei niet. De boom is, net als veel esdoorns, gevoelig voor “bloeden”. En ja, als je het niet goed doet (verkeerd tijdstip, te veel snoeien), kan hij doodbloeden. De snoeiperiode is maart, na de laatste vorst en voor het opnieuw uitlopen. Je kunt bomenzalf smeren op de gesnoeide takken, om meer zekerheid te hebben dat de boom het overleeft.

Gezondheidseigenschappen ginkgo biloba

In het westen kwam men pas in de 18e eeuw op het spoor van de geneeskracht van de ginkgo biloba. Maar de boom werd toen al duizenden jaren gebruikt in Azië. Er zijn sporen gevonden van geneeskrachtig gebruik tot 2800 v C. De keizer van China gebruikte toen kennelijk al de bladeren om zijn seniele leden van het keizerrijk te behandelen. Zo staat althans genoteerd in de Chinese materia medica uit die tijd. Hoe bijzonder dat toen al dit werd bijgehouden.

De geneeskracht van ginkgo is dus vooral terug te traceren tot gebruik in China en Japan. Tot 5000 jaar geleden werden vooral de nootjes gebruikt die de vrouwelijke bomen produceren. Ik ben twee jaar geleden in Zuid-Korea geweest en daar groeien ook overal ginkgobomen, inclusief de nootjes die op straat vallen en een typische lucht verspreiden. De nootjes moeten overigens voor gebruik eerst gekookt worden vanwege een giftige stof die erin zit.

Minder bekend van de ginkgo biloba is, dat de bladeren ook bij luchtwegklachten als astma, sinusitis en verkoudheid gebruikt kunnen worden. De ginkgo staat vooral bekend om zijn werking op de hersenen. Zo wordt hij ingezet bij dementie en een slecht geheugen.

Wat ook bijzonder is, is dat de boom gezien wordt als de kracht tussen yin en yang. De eenheid der tegengestelden. Men zag er een miraculeuze kracht in; een boodschap van hoop en liefde.

Tegenwoordig zie je allerlei decoratiematerialen nog de mooie ginkgobladeren terug met hun typische vorm.

De belangrijkste inhoudsstoffen van de ginkgo zijn flavonoïden, met name flavonglycosiden zoals quercetine en rutinosiden. De bladeren hebben een hele complexe chemische samenstelling.

Eigenschappen

• Bevordert de hersencirculatie
• Vermindert de doorlaatbaarheid van de haarvaten
• Vermindert het kleven van bloedplaatjes aan de bloedvatwand
• Vermindert krampen van de bloedvaten
• Verbetert het samentrekken van de slagaders
• Verbetert cognitieve functies zoals beter leren, beter onthouden en geestelijke prestaties

Ginkgo wordt vaak ingezet bij:

• Verhoogd risico van een beroerte
• Herstel na een CVA (hersenbloeding)
• Couperose
• Etalagebenen
• Tinnitus (sommige oorzaken)
• Geheugenzwakte
• Depressiviteit
• Beginnende dementie
• Verbetering van het gehoor

Zoals je ziet doet ginkgo ontzettend veel! Er is nog veel meer te vermelden.

Waarschuwingen

Kruiden kunnen altijd interacties hebben met medicatie, ziekte, zwangerschap en borstvoeding. Raadpleeg altijd een deskundige voor gebruik.