Wat doet je prostaat?
Je prostaat – indien je de trotse bezitter bent van dit leuke orgaan – is een kastanjevormig blobje klierweefsel dat zich meteen onder je blaas bevindt. Je prostaat zit om je plasbuis heen gegroeid. Je prostaat maakt je kwakje: het wittige vocht met daarin een overlevingspakket voor je zaadcellen, zodat die goed kunnen zwemmen. Wanneer je klaarkomt, stromen je zaadcelen richting prostaat, waar ze worden vermengd met prostaatvocht. Prostaatvocht + zaadcellen = sperma. Enfin, de rest van dit verhaal is vast bekend.
Wat gebeurt er als je prostaat vergroot is?
Zoals gezegd zit je prostaat rondom je plasbuis. Wanneer de prostaat opzwelt, komt er dus ook een grotere druk op de urinebuis. Daardoor kan de urine minder gemakkelijk uit de blaas stromen. Dit kan een heel scala aan klachten met zich mee brengen, zoals:
- Een zwakkere straal bij het plassen of zelfs alleen druppelen;
- Moeite met plassen;
- Vaker kleinere beetjes moeten plassen;
- Doorlopend het gevoel hebben dat je moet plassen;
- Het gevoel hebben dat je niet alles kunt uitplassen;
- Een branderig gevoel bij het plassen;
- Vaak een blaasontsteking oplopen doordat er steeds een restje urine in de blaas achterblijft;
- Slecht je plas kunnen ophouden en…
- Nadruppelen. Dat laatste druppeltje dat bij het dichtritsen dan soms per ongeluk op de schoenen belandt, was waar mijn docent het over had.
Prostaatvergroting, plasklachten of allebei?
De symptomen van prostaatvergroting, blaasontsteking en prostaatontsteking lijken soms erg veel op elkaar. Prostaatvergroting gaat vaak gepaard met bovengenoemde plasklachten. Echter niet alle heren met een vergrote prostaat ontwikkelen ook plasklachten, én ook andersom gaan plasklachten bij heren niet altijd gepaard met een vergrote prostaat.
Hoe weet je wat er precies aan de hand is?
Ga daarom altijd naar de huisarts met plasklachten. De huisarts kan onderzoeken wat er precies aan de hand is of verwijzen naar een uroloog voor verder onderzoek of behandeling. Niet leuk, maar wel belangrijk omdat er een onderscheid wordt gemaakt tussen kwaadaardige en goedaardige prostaatvergroting. Laat je dus altijd onderzoeken. Ga pas zelf dokteren wanneer je over een duidelijke diagnose beschikt.
Goedaardige prostaatvergroting
Voor dit blog beperk ik me tot de behandeling van goedaardige vergroting van de prostaat: Benigne Prostaat Hyperplasie, afgekort BPH. Zoals de naam al aangeeft is deze vorm van prostaatvergroting niet levensbedreigend.
Waardoor raakt de prostaat vergroot?
Je prostaat is een klier, die dus uit klierweefsel bestaat. Dit klierweefsel staat sterk onder invloed van hormonen, vooral het mannelijke hormoon testosteron. Goedaardige prostaatvergroting ontstaat vrijwel altijd door een hormonale disbalans. Er zijn verschillende theorieën over wat er precies in de hormoonhuishouding gebeurt dat tot vergroting van de prostaat leidt. Waarschijnlijk speelt er een combinatie van de volgende hormonale factoren:
Te veel DHT
Testosteron kan door een enzym (namelijk 5-alfa-reductase; mag je weer vergeten) worden omgezet in dihydrotestosteron (afgekort DHT). Dihydrotestosteron werkt als een soort testosteron-met-superpowers (testosteron on steroids, testosteron-ception!! – sorry). Een teveel aan DHT geeft een versterkte groei van prostaatweefsel. Bovendien activeert DHT bepaalde receptoren in de prostaat, blaas en urinebuis, waardoor de spiertjes in die organen zich opeens te veel gaan aanspannen. Door die veranderde spanning kun je je urine niet meer goed uitplassen of ophouden. Bepaalde kruiden, zoals zaagpalm en wilgenroosje, beïnvloeden de inwerking van DHT op het prostaatweefsel – waarover verderop meer.
Te veel oestrogeen
Ook een overschot aan oestrogeen kan leiden tot prostaatvergroting. Iets oudere heren hebben vaak een relatief teveel aan oestrogeen ten opzichte van testosteron. Het enzym aromatase zet testosteron om in oestrogeen. Bij een teveel of een overactiviteit van aromatase ontstaan er relatief te hoge oestrogeenniveaus, waardoor overmatige prostaatgroei kan ontstaan.
Aromatase bevindt zich onder andere in vetcellen. Te veel lichaamsvet zorgt voor een hogere activiteit van aromatase, waarmee dus een disbalans tussen testosteron en oestrogeen kan ontstaan.
Insulineresistentie
Het hormoon insuline kan ook als groeihormoon fungeren. Hoge spiegels aan insuline in het bloed, zoals bij insulineresistentie, kunnen prostaatvergroting dan ook uitlokken. Insulineresistentie is een complex probleem dat vaak gepaard gaat met overgewicht (en ook langs die weg de prostaat kan beïnvloeden, zie hierboven) en verschillende oorzaken heeft, waaronder chronische stress, slaaptekort, een ernstig tekort aan lichaamsbeweging, en een ongezond voedingspatroon (vooral teveel suiker en bewerkte koolhydraten).
Hoe kun je prostaatvergroting tegengaan?
BPH is bij uitstek een klacht die je, eventueel naast het gebruik van reguliere medicijnen, goed met zelfzorg kunt behandelen of begeleiden. Naast reguliere medicijnen zijn er verschillende natuurlijke middelen die plasklachten bij BPH goed kunnen verbeteren. Wees altijd alert op interacties tussen reguliere geneesmiddelen en kruiden of voedingssupplementen. Op verzoek lopen wij mogelijke interacties altijd na.
Kruiden en bio-actieve stoffen bij goedaardige prostaatvergroting
Zaagpalm – Serenoa repens/Sabal serrulata
Zaagpalm, ook wel zegepalm genoemd, heeft een lange geschiedenis van traditioneel gebruik bij Noord-Amerikaanse Indianen en werd vooral gebruikt tegen onvruchtbaarheid en impotentie. De rijpe bessen werden bovendien door hen (en later ook door de kolonisten van Amerika) gegeten tegen urinewegklachten door een vergrote prostaat.
Zoals dat vaak gaat in de kruidengeneeskunde, werd dit traditionele gebruik in de moderne tijd onderschreven door de wetenschap: zaagpalm blijkt de groei van goedaardig prostaatadenoom (medische term voor de goedaardige vergroting van de prostaat) effectief te kunnen remmen en is een goed onderbouwd plantaardig middel tegen benigne prostaathyperplasie (BPH).
Naast het afremmen van het groeiproces in de prostaat heeft zaagpalm ook ontstekingsremmende en ontkrampende effecten, waardoor de bijverschijnselen van goedaardige prostaatvergroting – zoals steeds kleine beetjes moeten plassen, moeilijk te bedwingen aandrang tot plassen en een verzwakte straal – kunnen verminderen. De effectiviteit van een zaagpalmextract hangt af van de juiste hoeveelheid fytosterolen. Deze hormoonachtige stoffen zijn vetoplosbaar, dus capsules of alcoholische extracten hebben de voorkeur.
Wilgenroosje – Epilobium angustifolium
Wilgenroosje zie je hier in de buurt overal – op braakliggende terreinen, aan de waterkant onder wilgen en in bermen en parken. Net als zaagpalm is wilgenroosje rijk aan fytosterolen zoals beta-sitosterol. Fytosterolen zijn inhoudsstoffen in planten die een steroïde grondstructuur hebben, net zoals onze menselijke hormonen, en dus erg op elkaar lijken. Fytosterolen kunnen aangrijpen op de receptoren van ons hormoonstelsel en oefenen op die manier de genezende kracht van de plant in kwestie uit op het lichaam. Wilgenroosje vermindert de binding van DHT (dihydrotestosteron) met de androgeenreceptoren in de prostaat, waardoor het mechanisme achter de prostaatvergroting onderbroken wordt.
Wilgenroosje heeft een ontstekingswerend en ontzwellend effect op de prostaat, waardoor de plasklachten door goedaardige prostaatvergroting kunnen afnemen. Net als bij zaagpalm geldt ook voor wilgenroosje dat de hormoonachtige inhoudsstoffen het beste oplossen in alcohol en vet. Daarom werken alcoholische extracten of capsules hierbij het beste.
Brandnetelwortel
Brandnetel als kruid (bovengrondse delen) is wijd en zijd bekend om haar urinedrijvende en bloedzuiverende eigenschappen. Brandnetelwortel (ondergrondse delen) is echter rijk aan heel andere bestanddelen dan het kruid, namelijk onder andere fytosterolen (daar zijn ze weer) en vetzuren. Net als bij bovengenoemde twee kruiden hebben de fytosterolen in brandnetelwortel een remmend effect op bovenmatige prostaatgroei. Brandnetelwortel is daarmee een klassiek en probaat middel bij milde tot matige BPH, en daarmee gepaard gaande plasproblemen.
Pompoen en je prostaat
De allereerste wilde pompoenen waren bitter smakende gewassen, waarvan eerst vooral de zaden en de olie uit de zaden werd gebruikt. Pas later werden de zoetere variëteiten gekweekt, waarvan de hele vrucht gegeten werd. In de volksgeneeskunde van Noord- en Zuid-Amerika werden pompoenpitten al gebruikt voor urineweginfecties en in de jaren tachtig werd het effect van pompoenpitten op goedaardige prostaatvergroting en prikkelbare blaas voor het eerst wetenschappelijk aangetoond. Ook het effect van pompoenpitten is weer grotendeels afhankelijk van de fytosterolen, die aanwezig zijn in de pitten en de olie.
Pompoenpitten remmen onder andere het enzym dat testosteron omzet in een prostaatgroeibevorderend hormoon. Bovendien helpt pompoen de blaas te versterken waardoor je beter kunt plassen en uitplassen. Voor het gunstige effect op de prostaat kun je het beste de zaden gebruiken of de olie van de zaden. Zorg altijd voor een goede kwaliteit koudgeperste olie en gebruik de olie rauw (dus niet verhitten). Gebruik 1 a 2 eetlepels per dag, bijvoorbeeld door salade of yoghurt en/of eet dagelijks een klein handje van de pompoenpitten (kunnen ook door salade, yoghurt, et cetera).
Lycopeen en je prostaat
Lycopeen is een beta-carotenoïden die kleur geeft aan watermeloenen, tomaten, guave, grapefruit, papaya, wortels en peterselie. Bewerkte tomatenproducten zoals passata en tomatenpuree zijn zeer rijk aan lycopeen en de lycopeen uit deze producten is grappig genoeg veel beter opneembaar dan uit verse tomaten. Van alle carotenoïden heeft lycopeen de beste moleculaire vorm voor het onschadelijk maken van vrije radicalen. Vrije radialen zijn kleine deeltjes die celschade opleveren en op die manier ons lichaam doen verouderen. Antioxidanten uit groenten en fruit vangen vrije radicalen weg, en zijn op die manier van levensbelang voor onze gezondheid. Hoe meer, hoe beter. Lycopeen heeft een affiniteit met de prostaat. Eet dagelijks een ruime hoeveelheid groenten om voldoende antioxidanten zoals lycopeen binnen te krijgen.
Zink en je prostaat
Zink heeft een grote affiniteit met het mannelijke hormoonstelsel en de mannelijke vruchtbaarheid. Bij klachten van de mannelijke hormoonhuishouding is extra gebruik van zink vaak een goed idee. Vlees, gevogelte, zeevoedsel, zuivel, (ongeraffineerde) granen, bonen, noten en zaden zijn rijk aan zink. Met name eiwitrijke voedingsmiddelen (van dierlijke herkomst) bevatten veel zink. Vegetariërs en veganisten lopen sneller een (relatief) tekort op aan dit mineraal.
Natuurlijke stoffen bij een blaasontsteking
Cranberry en zijn geïsoleerde werkstof (D-mannose) helpen de blaas schoon te houden. Ook kruiden die het immuunsysteem activeren en versterken, zoals rode zonnehoed (Echinacea), kattenklauw en Canadese geelwortel (Hydrastis canadensis, niet verwarren met curcuma!), zijn een goede zet. Urinedrijvende en nierversterkende kruiden zoals guldenroede en kattensnor kunnen helpen om de urinestroom goed op gang te houden waardoor ontstekingen minder gemakkelijk optreden. Tot slot helpen probiotische bacteriën om de weerstand van de slijmvliezen en het immuunsysteem vanuit de darmen te ondersteunen.
Heb je tijdens het lezen van dit blog je eigen schoenen met een schuin oog bekeken en ben je toe aan een persoonlijk advies? Bel ons 0235312454 of mail ons, of kom gezellig langs in de winkel. We helpen je graag!
