Herkenning
Venkel heeft een penwortel. Uit de wortel komt in het tweede jaar de stengel, die groene strepen heeft. Deze stengel is grotendeels tot helemaal gevuld (bij oudere planten is sprake van een kleine holte) en wordt behoorlijk hoog. De plant kan tot anderhalve meter hoog worden. Langs de bloemstengel zitten de samengestelde bladeren (de bladeren zijn gesplitst, waardoor het er net meerdere lijken). De deelblaadjes zijn heel smal. De plant heeft gele bloemen, die halverwege de zomer tevoorschijn komen. Tot in de herfst kun je de bloemen zien. Een ander belangrijk kenmerk van de plant is de geur. De plant ruikt naar anijs en smaakt daar ook naar.
Venkel is een tweejarige, soms meerjarige plant.
(Zeer) moeilijk om met zekerheid te herkennen aan het uiterlijk
Venkel kun je makkelijk verwarren met dille (Anethum graveolens), dat in tegenstelling tot venkel eenjarig is en een holle stengel heeft. Dille heeft langere bladscheden. De bladscheden van dille hebben een mutsvormige top.
Venkel lijkt ook op zeevenkel (Crithmum maritinum), maar die is zeldzaam en veel kleiner (zeevenkel wordt niet hoger dan een halve meter).
In België kun je nog een andere soort tegenkomen die erg op venkel lijkt: bergvenkel (Meum athamanticum). Deze heeft witte of lichtroze bloemen.
Voorkomen
Venkel komt van oorsprong niet in Nederland voor, maar is door zijn eetbaarheid geïmporteerd uit Zuid-Europa. De plant heeft licht nodig, maar kan op vele grondsoorten groeien en verwilderen vanuit tuinen. Hij groeit op zand-, leem- en kleibodems, bij voorkeur op voedselrijke grond met (enige) kalk. Een matig vochtige grond is gewenst. Hij komt verspreid door Nederland voor in bermen, dijken en oevers, maar is wel zeldzaam.
Venkel wordt bestoven door insecten, maar kan ook zichzelf bestuiven.
Zaden en groente
Eigenlijk kun je alles van de venkelplant eten. De venkel die je in de supermarkt koopt en als knol eet, heet knolvenkel. Knolvenkel wordt geteeld voor de gezwollen, bolvormige bladscheden die we als groente eten, terwijl voor venkelzaad specifieke subsoorten worden gebruikt die niet zozeer voor de knol worden geteeld, maar wel van dezelfde plantensoort komen. De zaden zijn dus op een andere manier gekweekt met een iets andere variant.
De knol wordt een knol genoemd, maar is eigenlijk een bol. Hij heeft een anijsachtige, licht zoete smaak en je eet hem als groente. De venkelplant voor het zaad groeit als een hoge plant met dunne, groene stengels en fijne, veerachtige bladeren. Bovenop de plant ontwikkelen zich gele bloemen die uiteindelijk zaden produceren. De knolvenkel heeft een andere groeiwijze en groeit dus met een dikke knol aan de onderkant van de plant.
Gezondheidseigenschappen venkel
Venkelknol is rijk aan vezels (2,4 gram per 100 gram), B-vitaminen, en mineralen zoals kalium, calcium en fosfor. Venkel heeft in een gerecht een geheel eigen anijsachtige smaak. Niet iedereen kan het waarderen, maar het ligt er soms ook aan hoe je het klaarmaakt.
Venkelzaad werkt vaak tegen een opgeblazen gevoel en is goed voor de spijsvertering. Het kan krampen verminderen. Venkel werd vaak voor babykrampjes gebruikt, maar daar is wat discussie over ontstaan. Tegenwoordig wordt venkelzaad afgeraden bij zwangeren, zogenden, baby’s en jonge kinderen. Dit heeft te maken met de aanwezigheid van estragol en een aanverwante stof van estragol. Deze zijn kankerverwekkend en genotoxisch gebleken en mogen daarom niet voorkomen in voeding en theeën voor baby’s en jonge kinderen. Omdat het de placenta kan passeren, moet het ook niet geconsumeerd worden tijdens de zwangerschap en het geven van bosrtvoeding.
Allylalkoxybenzenen
Allylalkoxybenzenen zijn stoffen die voorkomen in bepaalde kruiden en specerijen en die niet te hoog ingenomen mogen worden. Estragol valt hier onder, maar bijvoorbeeld ook de stoffen methyleugenol en safrol. Deze stoffen zitten in aardig wat specerijen, waaronder anijs, dragon, venkel, basilicum, piment, nootmuskaat, kaneel, dong quai, foelie en peper. Als je deze kruiden op een normale manier in je dagelijks eten verwerkt is daar als volwassene niks mis mee, alleen moet je het niet in extreem hoge hoeveelheden eten. De verschillende allylalkoxybenzenen zijn alleen in hooggeconcentreerde vorm en in oraal gebruik van etherische oliën een probleem en bij medicinaal gebruik van de thee zit je veilig en dus kun je genieten van alle geweldige medicinale en magische effecten van dit prachtige inheemse kruid.
Oudere kinderen kunnen venkel wel prima gebruiken. Er wordt momenteel nog onderzoek gedaan naar vanaf welke leeftijd het gebruik aangeraden wordt en welke doseringen verder worden geadviseerd. Van onze branchevereniging de NPN hebben we vernomen dat bij het klachtencentrum Lareb nagenoeg geen meldingen zijn binnengekomen over schadelijke effecten van het gebruik van venkel.
