Gulden sleutelbloem
Bij de gulden sleutelbloem zitten (net als bij de andere in Nederland voorkomende sleutelbloemen, waarover later meer) alle bladeren in een bladkrans om de stengel, onderaan de plant. Zo’n bladkrans wordt een rozet genoemd. De bladeren zijn niet gaafrandig, maar gekroest (rafelig). Aan de onderzijde van de bladeren zijn de bladnerven behaard met lange haren. Ook de stengel is behaard, maar die haren zijn korter en minder goed te zien. Bovenaan de stengel zitten de bloemen in behoorlijk grote groepen bij elkaar. Soms meer dan 20 per stengel. Zowel de kroonbladeren (gekleurde bloemblaadjes) als de kelkbladeren (groen, direct onder de kroonbladeren) zijn aan elkaar vergroeid. De bloemen zijn diepgeel en hebben oranje vlekken.
Voorkomen
De gulden sleutelbloem staat genoteerd als vrij zeldzaam. In de praktijk betekent dat, dat je flink wat mazzel moet hebben hem tegen te komen in de natuur, tenzij je toevalligerwijs precies weet waar hij staat.
De grootste kans om hem te vinden, is in Zuid-Limburg. Je zou het misschien niet verwachten, maar hij groeit met name in (voedselrijke) bossen met lichte schaduw. Door eerder te groeien en bloeien dan de bomen eromheen, krijgt hij toch genoeg licht. Hij wordt daarom tot de schaduwflora of voorjaarsflora gerekend. Daarnaast kun je de soort ook tegenkomen in de Noord-Brabant en het uiterste oosten van Overijssel. De kans dat je ‘m vindt is echter erg klein. In deze delen van Nederland is het een vrij zeldzame plant, elders is hij zeer zeldzaam of komt hij niet voor.
Sleutelbloem verschillen
Die zeldzaamheid in de Nederlandse natuur geldt voor alle drie de soorten – Primula veris (gulden sleutelbloem), Primula elatior (slanke sleutelbloem) en Primula vulgaris (stengelloze sleutelbloem). Mocht je ze toch tegenkomen en je wilt weten met welke soort je te maken hebt, dan kan je het beste kijken naar de bloem. Zo heeft de gulden sleutelbloem donkergele bloemen met aan de binnenzijde, donkeroranje vlekken. De slanke sleutelbloem heeft een veel lichtere gele kleur bloem met een donkerder gele rand in het midden aan de binnenzijde van de bloem. De kelk is bij de gulden sleutelbloem ook breder en boller dan bij de slanke sleutelbloem.
Bij de stengelloze sleutelbloem staan de bloemen afzonderlijk, terwijl bij de andere twee soorten sleutelbloem de bloemen in groepjes staan. De bloemen van de stengelloze sleutelbloem zijn praktisch wit, met uitzondering van het oranje hartje aan de binnenzijde van de bloem.
Keukengebruik
Sleutelbloemen kunnen gebruikt worden voor diverse gerechten, zoals taartjes, pannenkoeken en ook voor thee. Dat is echter niet zonder gevaar. Ze bevatten primine, een zeer sterk allergeen dat huidreacties kan veroorzaken. Als je hiervoor gevoelig bent, moet je er dus niet mee aan de slag gaan in de keuken.
Gezondheidseigenschappen van de sleutelbloem
Je zou het zo 1, 2, 3 niet verwachten van deze toch wel vrij bekende en vrolijke tuinplant, maar hij heeft ook geneeskrachtige eigenschappen. Hij wordt regelmatig gebruikt in kruidenmiddelen, omdat hij
- slijmoplossend is
- ophoesten van slijm bevordert
- ontstekingswerend is op de luchtwegen
- helpt bij bronchitisachtige klachten (mag niet bij verhoogde spanning in de longen zoals bij astma)
- ondersteunt bij holteontstekingsklachten
Waarschuwingen
Raadpleeg altijd voor gebruik of experiment een deskundige, want kruiden kunnen niet altijd gebruikt worden bij ziekte, zwangerschap, borstvoeding of medicijngebruik.
