Botanisch gezien
De grapefruitboom hoort bij de Rutaceae-familie en is een groenblijvende citrusboom die 5 tot 10 meter hoog kan worden. Meestal met stekels aan de takken om de vrucht te beschermen. De vruchten zijn rond en de dikke schil heeft een gekleurde buitenlaag (flavedo) en een witte sponsachtige binnenlaag (albedo). Binnenin vind je segmenten met vruchtvlees die van lichtgeel tot felroze of diep rood kunnen kleuren. Bekende rassen zijn onder meer Ruby red (rood), Duncun (geel) en Thomson (rose).
Citrus in cultuur
In veel Aziatische tradities staan citrusvruchten voor voorspoed, gezondheid en geluk. Hoewel deze symboliek meestal gaat over sinaasappels en mandarijnen, mag de grapefruit meedoen als familielid.
De kracht van bioactieve stoffen
Grapefruit is niet alleen lekker en verfrissend; hij zit vol bioactieve stoffen:
- Flavonoïden en polyfeneolen, zoals naringin en naringenine (antioxidanten met een bitter smaakprofiel).
- Furanocoumarinen, zoals bergamottin en 6’,7’-dihydroxybergamottin (deze zijn verantwoordelijk voor medicijninteracties).
- Limonoïden: terpenoïden met een bittere smaak en mogelijke gezondheidsvoordelen.
Voedingswaarde per 100 gram vruchtvlees
Energie 138 kJ (33 kcal), koolhydraten 8,41 gram (waarvan suikers 7,31 gram), vet 0,10 gram, water 90,48 gram.
Vitaminen en mineralen
|
Thiamine (vit. B1) 0,037 mg
Riboflavine (vit. B2) 0,020 mg
Niacine (vit. B3) 0,269 mg
Pantotheenzuur (B5) 0,283 mg
Vitamine B6 0,043 mg
Foliumzuur (vit. B11) 10 mg
Vitamine C 33,3 mg
Vitamine E 0,13 mg
Calcium 12 mg
IJzer 0,06 mg
Magnesium 9 mg
Fosfor 8 mg
Kalium 148 mg
Zink 0,07 mg |
Gezondheidsvoordelen?
Onderzoek laat zien dat grapefruit beschadiging van weefsels kan beperken. Beschadigingen ontstaan veelal door vrije radicalen, een stelletjes “agressieve” moleculen. Antioxidanten helpen deze schade te voorkomen.
Grapefruit
- is mogelijk gunstig voor hart- en vaatgezondheid.
- heeft ontstekingsremmende eigenschappen vanwege het assortiment antioxidanten.
- kan – net als alle citrusvruchten – een rol spelen bij de kankerpreventie. De kankerremmende werking komt door ongeveer 60 verschillende polyfenolen (plantstoffen met antioxidatieve en ontstekingsremmende eigenschappen).
- kan een rol pelen bij (vet)stofwisseling en gewicht.
Veel van de studies zijn klein of gedaan bij proefdieren. De gezondheidswinst is dus interessant, maar niet magisch.
De keerzijde: interacties met medicijnen
En hier komt het raadselachtige stuk: dezelfde stoffen die grapefruit bijzonder maken, kunnen sommige medicijnen onveilig maken. Hoe zit dat? Je lever is een processor en maakt een hele berg enzymen. Een soort schaartjes die stoffen in stukjes knippen/afbreken. Er is een hele reeks cytochromen (CYP-enzymen) met een eigen codering.
CYP P450: een familie enzymen (met namen als CYP3A4, CYP2D6, enz.) die veel lichaamsvreemde stoffen en veel geneesmiddelen chemisch afbreken. CYP3A4 is één van de belangrijkste en komt veel voor in de lever én in de bovenste dunne darm.
De boosdoeners uit grapefruit zijn vooral furanocoumarinen. Die remmen het enzym CYP3A4 in de dunne darm. Dat enzym breekt normaal veel geneesmiddelen gedeeltelijk af vóór ze in je bloed komen. Als CYP3A4 wordt uitgeschakeld, komt er meer werkzame stof in je bloed dan de bedoeling is, soms met gevaarlijke gevolgen.
Dit effect begint al na één glas sap. Het enzym wordt onomkeerbaar geïnactiveerd, de activiteit herstelt pas als de cellen nieuw CYP3A4 maken. En dat kan 24 tot 72 uur aanhouden.
En het wordt nog ingewikkelder: grapefruit kan ook transporteiwitten zoals OATP en P-glycoproteïne remmen, waardoor sommige medicijnen juist minder werken.
Voorbeelden van risicomedicatie
- Statines zoals simvastatine, atorvastatine
- Bloeddrukmedicatie zoals felodipine
- Immunosuppressiva zoals ciclosporine
- Slaap- en kalmeringsmiddelen zoals midazolam
- Allergiemiddelen zoals fexofenadine (effect juist minder opname)
Praktisch advies
- Gebruik je medicijnen? Vraag altijd je arts of apotheker of grapefruit een probleem kan zijn.
- “Even wachten” na het eten of drinken van grapefruit is niet de oplossing, het effect kan een paar dagen aanhouden.
Voor wie géén interactie risico loopt, blijft grapefruit een heerlijke, frisse aanvulling op het menu.
