DDT
In de vorige eeuw was door de industriële revolutie uiteraard veel ontwikkeling in nieuwe landbouwvoertuigen en chemische bestrijdingsmiddelen. Een heel bekend en gevaarlijk landbouwgif uit de 50-er jaren was DDT (dichloordifenyltrichloorethaan). Dit middel leidde weliswaar tot hogere opbrengsten, maar leidde er ook toe dat vogels zich niet meer konden voortplanten. Er was een moedige vrouw, Rachel Carson, die hier destijds een boek over heeft geschreven, Silent Spring. DDT werd verboden. Maar dit middel zit nog steeds wereldwijd in het milieu.
Monsanto
Het Amerikaanse bedrijf Monsanto bracht het product glyfosaat (N-fosfonomethylglycine) in de jaren 70 als isopropylammoniumzout op de markt onder de naam Roundup. Monsanto begon in 1901 als chemisch bedrijf, stapte over naar de biotechnologie en is nu marktleider in genetisch gemodificeerde zaden. Het werd vorig jaar overgenomen door chemieconcern Bayer. Monsanto produceerde tevens het ontbladeringsmiddel Agent Orange in de Vietnamoorlog. Door het ontbladeren van palmbomen kregen de Amerikanen meer zicht op waar de Vietcong zich bevond. Alleen werden heel veel mensen ziek door het gebruik van dit middel. Daar zijn ook vele rechtszaken over gevoerd, net als over het ziek worden door Roundup.
Monsanto is dus al 124 jaar oud, en heeft een zeer beladen geschiedenis. Ik vind het altijd schokkend om te zien hoe het grote geld vaak zo veel invloed heeft op de gezondheid van mensen. Deze zeer rijke en invloedrijke firma’s beïnvloeden vaak de politiek door binnen regeringen te lobbyen voor hun belangen.
Werking glyfosaat
Glyfosaat blokkeert in planten de vorming van bepaalde enzymen. Onkruiden die niet resistent zijn, worden hierdoor gedood. Door het middel bijvoorbeeld eens in de 6 of 7 jaar gericht in te zetten in een meerjarenaanpak worden meerjarige onkruiden bestreden. Glyfosaat doodt in de bodem ook nuttige schimmels en bacteriën. Andere ziekmakende schimmels gaan er niet van dood, die breiden zich juist uit omdat ze minder concurrentie hebben. Daarom moeten boeren meer bestrijdingsmiddelen inzetten tegen schimmels. Vaak moeten er GMO-zaden gebruikt worden, omdat deze resistent gemaakt zijn tegen de werking van glyfosfaat. Anders zou de plant/groente ook sterven. Wat glyfosaat in het menselijk lichaam doet, is nooit goed onderzocht.
Glyfosaat blokkeert de shikimaatroute: wat is dat?
Glyfosaat blokkeert een bepaald enzym dat van essentieel belang is voor de stofwisseling van planten. Dit valt binnen de shikimineroute van planten in hun groei. Deze stofwisselingsroute is in planten, bacteriën, schimmels en algen een belangrijke route voor de omzetting van aminozuren (eiwitbestanddelen) als tyrosine, tryptofaan en fenylalanine.
Zoals gezegd beïnvloedt glysofaat ook bacteriën en dus ook de bacteriën die in onze darmen leven. In onze darmen vindt bijvoorbeeld zo’n 95% van de serotonine- en melatonineaanmaak plaats (uit tryptofaan) en ook wordt ruim 50% van onze dopamine in onze darmen aangemaakt (uit tyrosine). Maar glysofaat beïnvloedt ook belangrijke bacteriën en schimmels die nodig zijn in een gezonde bodem om eten van een goede kwaliteit op te kunnen verbouwen.
Waarom niet verbieden?
De roep om glyfosaat te verbieden klinkt steeds luider. Hoewel het gebruik van deze stof door de EU is toegestaan, zijn er steeds meer zorgen over de schadelijke gevolgen van het middel voor mens en dier. In 2015 bestempelde het Internationaal Agentschap voor Kankeronderzoek (IARC) van de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) glyfosaat als ‘waarschijnlijk kankerverwekkend’.
Goedkeuring
Waarom blijft men dit gif dan toch gebruiken? Voor veel boeren blijft glyfosaat belangrijk, omdat het goed helpt bij hun werk. Ze hebben niet echt een alternatief. Dus de wil is er wel, maar ze weten niet hoe het anders kan. Alhoewel iets anders wel mogelijk is.
Rineke Dijkinga heeft een bookazine geschreven waarin hoogleraar Violette Geissen wordt aangehaald, die zegt dat glyfosaat voldoet aan de toetsingsmethoden van de jaren 80, maar dat er vaak maar naar 1 stof en zijn werking gekeken wordt. Er wordt nog te weinig onderzoek gedaan naar combinaties van bestrijdingsmiddelen en wat dit betekent voor onze gezondheid. Glyfosaat zit vaak niet als enkel element in een bestrijdingsproduct, maar wordt gecombineerd met andere bestrijdingsmiddelen, die dus mogelijk de schadelijkheid verergeren.
Welke gewassen worden veel bespoten?
- Soja*, mais*, suikerbieten, koolzaad/Canola*, buitenlandse tarwe*, zonnebloemen, groente en fruit van niet-biologische oorsprong. Maar je kunt het ook binnenkrijgen via in vlees, zuivel en eieren van dieren uit de bio-industrie die niet-biologische mais, soja en tarwe hebben gegeten*.
*Gelukkig is in Nederland de teelt van GGO-gewassen nog verboden. Maar helaas geldt dat niet voor andere landen waar wel dit soort gewassen worden verbouwd. In die landen heeft men juist het gebruik van glyfosaat verhoogd, omdat ze steeds minder goed resultaat behalen met lagere hoeveelheden gif. De plant ontwikkelt zich namelijk ook en wordt resistent voor het gif. De natuur is slim genoeg om zich daarin weer aan te passen. Gewassen die gebruikt worden voor de veeteelt zoals soja, mais en granen, komt uit landen waar GGO-gewassen wel worden geteeld. Dus als je dieren uit die landen via je aankoop in de supermarkt op je bord krijgt, krijg je het via een omweg alsnog binnen. Zo krijg je misschien meer binnen dat je denkt.
- Haver**, gerst**, rogge**, bonen**, erwten**, saffloer**, vlas**.
**Dit zijn geen GMO-gewassen, hier wordt glyfosaat gebruikt om de gewassen te doden, zodat ze sneller kunnen oogsten.
GMO
GMO staat voor Genetically Modified Organism of in het Nederlands GGO: Genetisch Gemanipuleerd Organisme. Met genetische modificatie worden de eigenschappen van planten, bacteriën of gisten veranderd. Genen met positieve eigenschappen van het ene organisme worden toegevoegd aan een ander organisme. Dit is een door de mens gecreëerd proces. Vanaf de jaren 90 kwamen de eerste GGO-planten op de Amerikaanse markt.
Welke landen in Europa gebruiken glyfosaat?
- Nederland
- België
- Frankrijk
- Oostenrijk
- Duitsland
In totaal stemden 14 landen voor de verlenging (naast Nederland ook bijvoorbeeld Groot-Brittannië), 9 landen tegen (België en Frankrijk, maar ook Italië en Oostenrijk), en 5 landen (waaronder Duitsland) onthielden zich.
Op 30 juli 2024 is bekend geworden dat niet alleen landbouw verantwoordelijk is, voor de vervuiling met glyfosaat maar ook wasmiddelen. Professor Carolin Huhn (Duitse Universiteit van Tübingen) en collega’s denken nu dat een andere bron decennialang over het hoofd is gezien, namelijk bepaalde aminopolyfosfonaten die in wasmiddelen zitten. In het slib van rioolwaterzuiveringsinstallaties worden die omgezet in glyfosaat. “In bodem en water wordt glyfosaat deels omgezet in aminomethylfosfonzuur, of AMPA. Beide stoffen kunnen door neerslag worden gemobiliseerd en hun weg naar rivieren vinden”, legt Huhn uit.
In deel 2 over glyfosaat gaan we verder in op wat dit middel doet met onze natuur, bodem en gezondheid.
