Fenegriek – Trigonella foenum-graecum

Familie

Fenegriek is een plant van de vlinderbloemenfamilie (Fabaceae). Voor deze familie zijn nog twee Latijnse namen in omloop, te weten de Leguminosae (legumes is Frans voor groenten; er vallen veel groenten onder deze familie) en de Papillonaceae (papillon is Frans voor vlinder, wat dan weer overeenkomt met de Nederlandse naam van de familie).

De Nederlandse naam van deze familie duidt op de vorm van de bloem en heeft niets te maken met de bestuiving, waarvoor doorgaans bijen en hommels verantwoordelijk zijn. Bijen en hommels smullen vaak nectar van deze bloemetjes. Vlinders spelen hier een kleinere rol in.

De vlinderbloemenfamilie wordt gekenmerkt door de aanwezigheid van vijf kroonbladeren (de gekleurde bloembladeren; bij deze familie hebben ze verschillende afmetingen) en vijf kelkbladeren (de bladeren onder de kroonbladeren die ook bij de bloem horen). Deze zijn groen en bij deze familie vaak vergroeid, waardoor ze moeilijk(er) te onderscheiden zijn. De bloemen zijn tweezijdig symmetrisch. De vrucht is een peul. 

De vlinderbloemenfamilie is een grote familie. Er vallen bomen onder (onder andere de Robinia (Robinia pseudo-acacia), struiken (onder andere bremsoorten en gaspeldoorn) en kruiden (onder andere (rol)klavers, lupine, tuinboon en erwt). De Trigonella-groep van de vlinderbloemen, waar de fenegriek onder valt, kent ongeveer 80 plantensoorten.

Herkenning

Fenegriek is een eenjarig kruid dat tot ongeveer 90 cm hoog kan worden. De plant doet denken aan de klaver, waar het ook familie van is, door de drietallige bladeren. Fenegriek is tweeslachtig. De bloeiperiode loopt van juni tot augustus. De bloemen zijn vaak wit, maar kunnen ook geelgroen zijn. Wanneer de bloemen door insecten bestoven zijn, ontstaan de vruchten. Dit zijn lange, smalle, peulen.

Voorkomen

Van oorsprong komt fenegriek uit het Middellandse Zeegebied en het Midden-Oosten. De plant heeft veel zon nodig. Hij groeit op vochtige tot droge grond. Daarbij maakt het niet uit of er sprake is van zand, leem of kleigrond. Hij kan op alledrie de grondsoorten groeien.

In Nederland is de plant geïmporteerd en is hier een zeldzame plant.

Gebruik

Fenegriek wordt in Midden- en Zuid-Europa gebruikt als voedergewas. In Azië is de plant in gebruik als kruid en specerij. De smaak van fenegriek wordt vergeleken met selderij.

Voor informatie over het gebruik van dit kruid bij dieren: degroeneos.nl/blog/fenegriek-trigonella-foenum-graecum

Geschiedenis

De fenegriekplant heeft bij allerlei volkeren en culturen een rijke geschiedenis. De zaden van waren geliefd bij de Assyriërs, Egyptenaren, Grieken, Romeinen en Arabieren. De toepassing van de zaden was behoorlijk breed: als koffiesurrogaat, als balsem (bij wonden), bij sproeten, bij kaalhoofdigheid, en door vrouwen als zogdrijvend middel en om grotere borsten te krijgen. De Chinezen gebruikten het zaad als yangkruid voor de nieren. Er werd een verwarmende eigenschap aan toegedicht. In het Westen werd er opvallend veel gebruik van gemaakt als papje in verband met etterende wonden.

In de keuken

 De zaden, die soms ook naar esdoorn en walnoot kunnen smaken, zijn populair in de Indiase en Arabische keuken voor gerechten zoals curry, brood en gebak. Fenegriekpoeder is ook een veelzijdige toevoeging aan curry’s, linzenstoofschotels, sauzen en vleesgerechten. Fenegriekzaad kan ook lekker zijn in een kaas. Daarnaast kun je de zaden ook laten ontkiemen. 

Gezondheidseigenschappen

Het zaad is met name rijk aan slijmstoffen, saponinen, bitterstoffen, vezels, eiwit en trigonelline. In het grote kruidenboek van Geert Verhelst staan zeer veel toepassingen voor fenegriekzaad.

• Cholesterolverlagend
• Bloedsuikerverlagend
• Eetlustopwekkend
• Verzachtend en beschermend
• Laxerend
• Fyto-oestrogeen bij de vrouw: kan daardoor zogdrijvend werken, maar ook de menstruatie bevorderen en de zin in seks bevorderen.

De brede toepassing van dit kruid is te danken aan de vele inhoudsstoffen die erin zitten. Een specifieke stof uit de fenegriek genaamd galactomannaan, kan worden gebruikt voor diverse doeleinden zoals diabetes, een te hoog cholesterolgehalte, oprispingen en als hongerremmer bij een dieet.

Kruiden kunnen altijd interacties hebben met geneesmiddelen, zwangerschap, borstvoeding en ziekte. Raadpleeg een deskundige voor gebruik.

Uitwendig

Fenegriekzaad kun je ook uitwendig toepassen. Het wordt dan vaak samen gebruikt met bijvoorbeeld lijnzaad in een papje bij wonden, maar ook als papje voor glanzend haar of als lotion voor een stralende teint.