Familie
De planten uit de composietenfamilie hebben bloemen die heel dicht opeengepakt (net een bos bloemen) bij elkaar zitten, waardoor het net lijkt of de plant maar één bloem heeft. Zo’n groep bloemen bij elkaar wordt in deze familie een (bloem)hoofdje genoemd. Zo’n hoofdje kan bestaan uit buisbloemen (rechtopstaande staafjes of buisjes), lintbloemen (bijvoorbeeld de gele bloemblaadjes aan de rand bij de paardenbloem) of buis- en straalbloemen (lijken sterk op lintbloemen).
Bekende planten uit deze familie zijn onder andere de paardenbloem en het madeliefje.
Uiterlijk
De artisjok wordt ongeveer een meter hoog en ook net zo breed. Sommige kweekvormen worden nog aanzienlijk hoger. Door de grote, puntige, grijsgroene, leerachtige bladeren, die zowel aan de voet van de plant zitten, als aan de bloemstengels, oogt de plant fors. De bladeren zijn onderaan vlezig, waardoor ze gegeten kunnen worden. De dunne bloemstengels vallen dan ook vrijwel weg tussen de bladeren van de plant.
Het bloemhoofd van de wilde plant bevat enkel buisbloemen en is paars. Er zijn kweekvormen met andere kleuren in tuincentra te krijgen. De normale bloeiperiode vindt plaats in augustus en september.
Relaties met dieren
De plant is een bijen-, hommel- en vlinderplant. Aangezien de plant een distel is, is ook de putter (ook bekend onder de naam distelvink) geïnteresseerd in de plant. Deze kleurrijke zangvogel eet namelijk zaden van distels.
In Nederland
De artisjok kan in Nederland groeien en is een meerjarige plant, maar kan niet tegen strenge vorst. Het afdekken van de wortel(stokken) of het verplaatsen van de plant naar een kas of binnen, is daarom meestal nodig met de Nederlandse winter. De plant houdt van een warme, (vrij) droge plek in de zon of halfschaduw. Verder stelt de plant weinig eisen en kan goed voor zichzelf zorgen.
De plant groeit vooral in Frankrijk en Zuid-Europa.
Bijzonderheden
De artisjok geniet enige bekendheid als groente. Er zijn diverse recepten voor. Voor wie het zelf als groente (de bloemknop) wil kweken geldt wel dat timing bij de oogst een rol speelt. Je moet de plant de bloemknoppen net voordat de bloem open gaat oogsten. Ook de bladeren zijn eetbaar.
Culinair
Artisjokharten zijn een echte culinaire versnapering die vaak verwerkt worden in feestelijke gerechten. De blaadjes kunnen worden afgeschraapt met de tanden na het koken.
Toepassingen voor de gezondheid
Het blad en de wortel van de artisjok staan – door de bitterstoffen die erin zitten – bekend als stimulerend voor de galafscheiding door de lever. Hij is zowel galvormend als galdrijvend. Daarnaast werkt hij ook ontkrampend op de galwegen. Artisjok stimuleert de spijsvertering en de leverfunctie. Hij heeft daardoor ook een positief effect op het cholesterolgehalte. Dit is wetenschappelijk aangetoond in 1957. De belangrijkste werkzame stof die geïdentificeerd is heet cynarine. Maar verder is de plant ook rijk aan flavonoïden, fytosterol en enzymen.
Daarnaast werkt de plant ook licht op de nieren. Daarom kan hij ook ingezet worden bij vochtophoping, een verhoogd urinezuurgehalte (zoals bij jicht) en preventie van nierstenen.
Te gebruiken bij
- spijsverteringsmoeilijkheden
- zwakke leverwerking
- trage stoelgang
- cholesterolproblemen
- gebrekkige eetlust
Raadpleeg voor gebruik van kruiden altijd een deskundige. Vooral in het geval van borstvoeding, zwangerschap, ziekte of medicatiegebruik. Wil je meer weten? Neem contact met ons op.
