Braam – Rubus fructicosus

Botanie

Wij hebben zowel de gecultiveerde als de wilde braam in onze moestuin in Heemstede. De braam groeit met lange stekelige stengels waar eind mei tot september de witte bloemetjes aan verschijnen, die uiteindelijk leiden tot de vruchtjes bramen. De groei van de vruchtjes is afhankelijk van onze behaarde vliegende vriendjes – de bijen en hommels – voor bestuiving. De vruchten kunnen vanaf augustus geoogst worden, als ze helemaal zwart/paars zijn. Als je ze te vroeg plukt kunnen ze wat zuriger zijn. Elk jaar verschijnen er nieuwe braamstengels en kun je de oude weer terugsnoeien tot aan de grond. In de tuinlandbouw heeft men stekelloze stengelsoorten gekweekt. Buiten in de tuin kunnen de stekelstengels juist een goede schuilplaats zijn voor diertjes zoals vogels en kikkers.

Blad van de braam

De bladeren van de braam worden in de natuurgeneeskunde gebruikt om na het drogen te gebruiken als thee. Ze bevatten looistoffen (tannines) die ontstekingsremmend kunnen werken en bijvoorbeeld verlichting kunnen bieden bij keelpijn en tandvleesontstekingen. Daarnaast hebben ze een licht urine-afdrijvende werking en kunnen ze helpen bij diarree. Braamblad kan ook bijdragen aan een goede spijsvertering en een gezonde stoelgang.

Vrucht van de braam

De dieppaarse kleur van de braam wordt bepaald door de flavonoïden anthocyanen. Deze antioxidantachtige stoffen ondersteunen de werking van vitamine C dat ook in de braam aanwezig is. Alle antioxidanten werken ontstekingsremmend en tegen veroudering. het beste is om ze zo veel mogelijk te eten in allerlei kleuren en smaken. Zo krijg je van alle soorten stoffen wat binnen. Naast dat de ontstekingsremmende werking kan bijdragen aan ontstekingsziekten zoals reuma, werken deze stoffen ook beschermend bij hart- en vaatziekten.

Vezels, vitamine K en mangaan

De braam is relatief rijk aan vezels en vezels dragen natuurlijk weer bij aan de spijsvertering en darmflora en daarmee aan de weerstand. Verder zijn bramen rijk aan vitamine K en het mineraal mangaan. Vitamine K is belangrijk voor de bloedstolling en mangaan voor de botten.

Wild plukken

Wist je dat het strafbaar is om meer dan 250 gram bramen wild te plukken? Wild plukken wordt vaak gedoogd, maar valt ook onder de wetgeving stroperij. Er kunnen bij misbruik, bij grote hoeveelheden plukken, straffen op staan, zowel geldboetes als gevangenisstraf. Nou gebeurt dit in de praktijk natuurlijk weinig en de meeste mensen plukken vaak ook niet meer dan dat.

Verder is het in bepaalde delen van Groningen en Zuid-Limburg goed om waakzaam te zijn op besmetting van de plant/vruchtjes met de vossenlintworm. Deze infectie kan overgedragen worden door wilde vossen en komt vooral in deze gebieden voor. In de rest van Nederland een stuk minder. Er wordt aangeraden om dan in ieder geval de oogst te verhitten door er bijvoorbeeld jam van te maken. Deze infectie kan namelijk op de lange termijn leiden tot een ernstige leverinfectie. Daar heeft natuurlijk niemand behoefte aan. In Noord-Holland is deze infectie niet aangetroffen bijvoorbeeld. Invriezen helpt niet tegen deze infectie want dan moet de temperatuur zakken tot -80!

Jam maken

Jam maken is op zich makkelijk. Je hebt hier vooral geleisuiker voor nodig. Geleisuiker bevat pectine en citroenzuur. Suiker is ook meteen een conserveringsmiddel. Als je zonder suiker jam wilt maken, is het meestal korter houdbaar. Toen ik in 1999 in de winkel begon hebben we nog jarenlang Marmello verkocht; helaas is dit er niet meer. Bij de gemiddelde supermarkt kun je geleisuiker kopen van Van Gilse. Wij verkopen wel van Natuurlijk Natuurlijk een potje met pectine.

Recept

Voorbereiding

Steriliseer de jampot met kokend water, wees voorzichtig dat de pot niet barst door de hitte, dus rustig beetje ingieten en opwarmen.

Was je fruit heel goed en haal de blaadjes en kroontjes eruit. Wil je een hele fijne jam? Pureer hem met de staafmixer. Dep het fruit zo veel mogelijk droog.

• 1 kilo fruit
• 1 kilo geleisuiker of 10-60 gram pectine (de hoeveelheid pectine is afhankelijk van de fruitsoort, want sommige soorten fruit zoals appels, kweepeer en citrusvruchten, bevatten van nature al pectine)
• 1 eetlepel citroensap

Doe je er geen geleisuiker in, maar pectine? Dan is de zoetsmaak uiteraard afhankelijk van de fruitsoort. Bramen zijn relatief zurig, dus soms kan een alternatieve zoetstof zoals erythritol gebruikt worden.

Bereiding

Doe al het fruit in een hoge pan, het mengsel kan gaan schuimen, dus daarom niet te laag of te krap. Doe de overige ingrediënten in de pan en verwarm alles roerend op middelhoog vuur. Laat het 4 minuten pruttelen zet hem dan uit. Als je met een lepel door de jam gaat met de bolle kant moet de streep blijven staan, dan is hij goed, anders nog wat langer laten pruttelen.

Afvullen

Als de jam licht afgekoeld is, kun je hem in de ontsmette potten doen en dan de deksel erop draaien. Dan ondersteboven laten staan. Zo wordt de lucht eruit gedrukt en verlengt het de houdbaarheid. 5 minuten op zijn kop laten staan en dan weer rechtop zetten en verder laten afkoelen. Plak er een etiket en een productiedag op zodat je weet hoe lang je de jam al hebt staan. De gesloten versie kun je maximaal een jaar bewaren. Aangebroken is de bewaartijd korter en moet hij in de koelkast bewaard worden.

Drentse braam