Arnica montana – Valkruid

Familie

Valkruid is een plant uit de Composietenfamilie (Asteraceae). De planten uit deze familie hebben bloemen die heel dicht opeengepakt bij elkaar zitten (net een bos bloemen), waardoor het net lijkt of de plant maar één bloem heeft. Zo’n groep bloemen bij elkaar wordt in deze familie een (bloem)hoofdje genoemd. Zo’n hoofdje kan bestaan uit buisbloemen (recht opstaande staafjes of buisjes), lintbloemen (zoals de gele bloemblaadjes aan de rand bij de paardenbloem) of buis- en straalbloemen (lijken sterk op lintbloemen).

Bekende planten uit deze familie zijn onder andere de paardenbloem en het madeliefje. Ook diverse distels horen bij deze familie. Voor de Nederlandse wilde planten geldt dat bijna alle distels familie zijn.

Latijnse naam

Waar de naam ‘arnica’ betrekking op heeft is niet duidelijk. Dit kan vele betekenissen hebben en is geen Grieks of Latijns woord. Mogelijk is het afgeleid van het Griekse Arnakis wat doelt op zacht behaarde voetbladeren. ‘Montana’ duidt op bergen. In Europa kom je de plant met name tegen in de bergen.

Herkenning

Valkruid heeft een wortelrozet (bladkrans onderaan de stengel) van vrij smalle, lange lancetvormige bladeren. Langs de rechtop staande stengel groeien tot drie bladkransen, die kruislings tegenover elkaar staan. Dat wil zeggen dat de bladeren tegenover elkaar staan en dat het paar bladeren daarboven haaks staan ten opzichte van de bladeren daaronder. De bladeren hebben geen stengel. De bladeren aan de bladkrans zijn langer dan de bladeren aan de stengel. Bovenaan de stengel zitten de bloemhoofdjes die tot wel acht centimeter breed kunnen zijn. Het zijn maximaal drie bloemhoofdjes. Deze bloemhoofdjes beginnen aan het einde van de lente met bloeien. De bloemhoofdjes zijn geeloranje en hebben zowel buis- als lintbloemen. Beide typen bloemen hebben dezelfde kleur, net als bij paardenbloemen.

Valkruid kan tot 50 cm lang worden. Hij heeft een korte wortelstok. Het is een vaste, dus meerjarige plant.

Voorkomen in Europa

Valkruid komt voor in een aanzienlijk deel van Europa en heeft zijn westelijke grens in Nederland. Zuidelijk ligt die grens in Spanje en noordelijk in het zuiden van Scandinavië. Zoals ‘montana’ uit de naam al aangeeft, kun je de plant met name vinden in de bergen.

Voorkomen in Nederland

Valkruid groeit op zonnige, vrij droge plaatsen. Venige zandgrond of (kei)leem is prima. Hij heeft een voorkeur voor voedselarme grond. Valkruid groeit ook op plekken waar kort daarvoor een brand heeft gewoed. De as geeft een goed kieming milieu. Na verloop van tijd zal de plant echter toch verdwijnen, omdat de overige omstandigheden, zoals bijvoorbeeld de voedselrijkdom (voedselrijk is ongewenst) niet goed zijn. Als je de plant ergens tegenkomt, vind je de plant vaak samen met bijvoorbeeld struikheide (Calluna vulgaris), Tormentil (Potentilla erecta) en liggend walstro (Galium saxatile).

Rode Lijst

De plant is niet goed bestand tegen verzuring en met name vermesting zorgt voor een probleem. Hierdoor is de plant ook sterk achteruitgegaan. Valkruid is daarom wettelijk beschermd. De soort is zeldzaam en staat in Nederland op de Rode Lijst. Op de Rode Lijst heeft valkruid de status van ‘bedreigd’, wat inhoudt dat de soort in aantal sterk is afgenomen. Hij komt vrijwel uitsluitend nog voor in het noorden van het land en staat ook daar onder druk door verzuring en met name vermesting.

Gezondheidstoepassingen van Arnica Montana

Arnica staat bekend om zijn werking bij uitwendig gebruik voor kneuzingen, verstuikingen en blauwe plekken. Het zit vaak in verdunde vorm in homeopathische zalfjes. Bijvoorbeeld Arnica D6. Maar er bestaan ook tabletjes en druppels van.

Homeopathie gaat uit van het zelfherstellend vermogen van het lichaam. Homeopathische geneesmiddelen stimuleren de van nature aanwezige kracht tot zelfherstel. De meeste homeopathische geneesmiddelen worden bereid uit planten of andere natuurlijke producten.

Een D6 betekent 6×1 op 10 verdund en geschud, dus, je neemt 1 deel pure stof, daar doe je 9 delen water bij en dat schud je krachtig in 1 richting. Vervolgens neem je van deze oplossing weer 1 deel, daar doe je 9 delen water bij en schud je weer krachtig. Dit totaal 6x. Hierdoor is het kruid dus sterk verdund en is er veel minder kans op bijwerkingen, maar nog wel werkzaam. Van deze verdunning zijn geen schadelijke bijwerkingen bekend.

Waarom werkt het goed bij weefselschade?

Arnica

• vermindert de zwelling
• verhoogt de doorbloeding
• werkt lokaal ontstekingsremmend
• is pijnstillend
• is spierontspannend, spierverwarmend en herstellend.

Inwendig kleven er behoorlijk wat risico’s aan het gebruik van pure arnica als thee of druppels. Dit wordt dan ook heel weinig toegepast, behalve dus als veilige homeopathische verdunning.

Waarom is pure arnica mogelijk schadelijk?

Zowel bij in- als bij uitwendig gebruik kan arnica in pure vorm schadelijk zijn. Dit heeft onder andere te maken met inhoudsstoffen zoals helenaline. Door dit stofje kunnen mensen in contact met arnica bijvoorbeeld jeuk, irritatie, een brandend gevoel, zwelling en blaarvorming krijgen. Arnica mag daarom nooit op open wonden, puistjes, en in de buurt van de ogen en mond gebruikt worden. Dus het mag alleen op een intacte huid.