Amandel – Prunus dulcis

Kenmerken

Amandel is een vrij lage boom (hij wordt tot ongeveer zes meter hoog, kweekvormen kunnen soms tot tien meter hoog worden) en wordt zo’n zes meter breed. Jonge bomen hebben een gladde bast. Bij oudere bomen raakt de bast aan de onderkant gegroefd. De twijgen zijn groen, maar door invloed van de zon verkleuren ze naar paarsbruin.

De groene bladeren van deze loofboom zijn vrij smal en min of meer ovaal en hebben een gezaagde bladrand. Ze worden tot ongeveer 12 cm lang. Aan het einde van de winter of het begin van de lente begint de boom te bloeien. Hij bloeit voordat de bladeren ontluiken. De bloemblaadjes (kroonbladeren) zijn (lichtroze) en worden na verloop van tijd lichter. In principe zijn de bloemen tweeslachtig, maar er zijn kweekvormen die eenslachtig zijn.

Na de bevruchting ontstaan de vruchten die in de loop van de zomer rijp worden. De vruchten zijn plat en donzig, net als een verdroogde perzik (amandel is nauw verwant aan de perzik).

Wanneer de vrucht droog is, splijt hij open. De met een pit omhulde schil valt er dan uit. Deze pit is de eigenlijke amandel.

Twee ondersoorten

Amandel heeft twee ondersoorten: de zoete amandel (var. sativa) en de bittere amandel (var. amara). Die laatste bevat gifstoffen (amygdaline) en daarvan kun je de vruchten/zaden niet rauw eten. Dat bittere amandelen toch gebruikt kunnen worden voor bittere koekjes komt omdat de producent de amandelen verhit, wat de amygdaline afbreekt. Er worden ook zeer geringe hoeveelheden gebruikt en soms gebruiken ze ook amandelpasta waarbij de amygdaline verwijderd is.

Voorkomen

De amandel komt niet van nature in Nederland voor. Hij komt waarschijnlijk uit het oostelijk deel van het Middellandse Zeegebied.

Amandel houdt van hete en droge zomers en een goed waterdoorlatende grond (zand laat meer water door dan klei). Bij hete en droge zomers vormt de boom veel vrucht. Amandel kan niet goed tegen zout.

Hij is gevoelig voor schimmelziekten. Als je paarse stippen op de vruchten ziet, dan komt dat door een schimmelziekte. Deze tast de vrucht en noot van de boom aan.

Gezondheidseigenschappen amandelboom

De amandelboom brengt uiteraard heerlijke amandelen voort. De belangrijkste inhoudsstoffen van amandelen zijn:

• Vetten: omega-9-olie, oleinezuur.
• Eiwitten: wist je dat amandelen de rijkste noten aan eiwitten zijn? Hij bevat alleen wat minder methionine en lysine, dus andere eiwitbronnen blijven belangrijk.
• Vezels: 11 gram per 100 gram
• Vitaminen en mineralen zoals: calcium, magnesium, kalium, fosfor, vitamine A en E B1, B2, B6 en fytosterolen.

Gezondheidstoepassingen:

• Fytosterolen staan erom bekend dat ze het cholesterolgehalte kunnen verlagen en zijn dus gunstig tegen hart- en vaatziekten.
• Het is dus een rijke bron van vitaminen en mineralen. Het wordt alleen wel aanbevolen om er vitamine C-rijke voeding bij te eten. Dit komt doordat er ook fytinezuur en oxaalzuur in kan zitten en dat kan de opname soms wat tegengaan van mineralen zoals ijzer, maar vitamine C draagt hier positief aan bij. Dit komt doordat vitamine C de opname van plantaardige ijzer verbetert door het om te zetten in een beter opneembare vorm. Vitamine-C-rijke voeding kan de negatieve effecten van fytinezuur tegengaan door het chelaatvormende effect van fytinezuur te verminderen. Eet dan bijvoorbeeld een sinaasappel, kiwi of paprika bij je noten zoals amandelen. Een andere manier om fytinezuur en oxaalzuur in noten te verminderen  is door ze te weken. Meestal minimaal 8 uur soms meer. Je kan de noten daarna op lage temperatuur nog roosteren in de oven. Dit noem je activatie van noten. Elke noot kan een andere weektijd en droogtijd hebben. Vitamine C draagt vooral bij aan de opname van het mineraal ijzer. Lees hierover het genuanceerde blog van De Groen Vrouw voor wat meer uitleg.
• Uitwendig is amandelolie een fantastische massageolie en verzorgend bij een droge huid. Het kan helpen bij een naar eczeem of psoriasis neigende huid. Het is dan aan te bevelen om een koudgeperste olie te kiezen.
• Door de hoge voedingswaarde aan vet en eiwit verzadigen amandelen heel goed, en passen ze binnen een gezond dieet. Doordat ze verzadigen zit je sneller vol en eet je minder.
• Door het hoge gehalte aan vezels zijn ze goed voor een gezonde stoelgang en darmflora. Zowel blanke als bruine amandelen bevatten vezels. De bruine worden wit doordat ze geblancheerd worden waardoor het bruine laagje eraf gaat. Dit geeft voor sommige gerechten een betere toepassing. Denk aan spijs voor amandelstaven of voor marsepein.
• Amandelmelk is tegenwoordig ook behoorlijk populair als melkvervanger voor bijvoorbeeld smoothies en havermoutbereiding. Het voordeel van amandelmelk is dat het weinig invloed heeft op de suikerspiegel. In tegenstelling tot havermelk.