Stekelige bolletjes
Zo giechelig als de Nederlandse naam is, zo indrukwekkend is de betekenis van de Latijnse naam Arctium lappa. ‘Arctium’ is afgeleid van het Griekse woord voor beer ‘arctos’ en verwijst naar de ruige beharing van de dopvrucht (die stekelige bolletjes dus). De associatie met beren zou ook te maken kunnen hebben met de slimme verspreidingstactiek van deze plant, want die stekelige klitten blijven in de vacht van nietsvermoedende passerende beren (ok vooruit en ook andere dieren) hangen, rijden een tijdje stilletjes mee, vallen er na verloop van tijd op een andere plaats in het landschap weer uit en voilà: een nieuwe klit op een nieuwe plaats. ‘Lappare’ betekent dan ook ‘grijpen’ in het Latijn. Hij blijft trouwens ook uitstekend aan je kleding hangen, en in je haar.
De klitten van de grote klit inspireerden de Zwitserse uitvinder George de Mestral om materiaal te ontwikkelen met dezelfde klittende structuur en eigenschappen: klittenband.
DIY of een liever een tinctuur?
Maar het is niet de structurele eigenschap waar het me om te doen is, maar de bijzondere geneeskracht van deze plant. Klitwortel werkt namelijk uitstekend om je van iets ongewenst te ontdoen. Zoals overtollige afvalstoffen. Deze plant bevat een combinatie van geneeskrachtige inhoudsstoffen die met name helpen om de huid weer zuiver en gaaf te krijgen. Van oudsher gebruik je hiervoor de wortel van de plant, bijvoorbeeld verwerkt als tinctuur of afkooksel. En, als je niet zo héél veel zin hebt om als een oude druïde een klitwortel te gaan uitgraven en verwerken – en in het Haarlemmerhoutbos dan misschien een beetje wordt aangezien voor rare snuiter (alhoewel het snuitertype daar best nog eens in het wild wil voorkomen en je misschien dus minder opvalt dan je misschien denkt) – kun je een tinctuur met klitwortel natuurlijk ook gewoon kopen. Doen wij het snuiteren voor je.
Grote klit is zuiverend
Klitwortel versterkt de reinigende werking van de lever én zuivert de huid. Hij heeft een antiseptische werking op de huid en regelt de talgproductie zodat deze tot een normaal niveau wordt (terug)gebracht. Daarnaast werkt klitwortel ook als algemeen bloedzuiverend middel. De plant werkt ontgiftend (door de nieren op mild wijze aan te zetten tot het uitscheiden van meer overtollige zuren), draineert het lymfestelsel en werkt zweetdrijvend. Allerlei mechanismen dus om het natuurlijke vermogen van het lichaam om afvalstoffen af te voeren, te versterken. Bovenstaande combinatie van reinigende eigenschappen maakt klitwortel een uitstekende plant tegen huidproblemen zoals acné, vooral in de puberteit.
Ook bij eczeem en psoriasis kan klitwortel goede resultaten geven. Het is een plant die daarnaast traditioneel wordt gebruikt bij de voorjaars- en najaarsreiniging, in combinatie met andere krachtige ontgifters zoals paardenbloem. Klitwortel is tevens bekend van het ouderwetse klitwortelhaarwater, omdat het de haargroei kan stimuleren en hoofdhuidproblemen helpt te genezen.
Je ontdoen van ongewenste ballast: een ritueel met klitwortel
Naast de fysieke dimensie hebben planten ook een mentaal-emotionele uitwerking op mens en dier. Klitwortel kan je ook in symbolische zin helpen om je ergens van te ontdoen. In Schotland worden de sterk klittende bollen al eeuwenlang gebruikt tijdens het jaarlijkse oogstfeest van de Burryman (de klitten van de klitwortel worden in het Engels burrs genoemd). Elk jaar tijdens het Keltische feest Lughnasadh (zeg: loe-naa-saa), begin augustus, sturen de dorpelingen daar een man door de straten. Hij is gekleed in een speciaal pak met een bivakmuts en van top tot teen bedekt in duizenden klitwortelbolletjes, met alleen nog kleine gaatjes voor zijn ogen en mond zodat hij offers van whiskey (tuurlijk) tot zich kan nemen met een rietje. De hele dag lang wordt dit angstaanjagende beerachtige figuur door de straten geparadeerd.
Deze ’march of the Burryman’ stamt waarschijnlijk af van een oeroude Keltische vruchtbaarheidsrite en brengt geluk aan het dorp, omdat kwade geesten (lees: oude of overtollige energieën) aan zijn klitten zouden blijven haken en weggevoerd worden. Dit oude traditionele gebruik van stekelige of scherpe dingen gebruiken om “kwade geesten” te weren zie je overal in de lokale tradities van het oude Europa terug, zoals bijvoorbeeld de gewoonte om een spijker onder je drempel te begraven waar het ongewenste dan aan zou blijven steken.
Je kunt je eigen (misschien iets minder fysiek ingrijpende?) versie van dit seizoensritueel uitvoeren door uitgebloeide klitten te verzamelen, elk bolletje met een onderwerp te verbinden waar je je van wilt ontdoen, het bolletje aan je kleding te haken (of in je haar, als je durft: waar zit je over met je handen in het haar?) en dit letterlijk “uit je te kammen”. Gooi de uitgekamde en -gepulkte bolletjes vervolgens ritueel in het vuur, en vier feest!
